UF6*d(iY6 Frfor)
fufrr€ H,rdq' (Ht, vr ur3 MR)€'B ffi ffi:hffi
fw : E)rrfffirf€furarc
finrt ffit2argd€r
H"€fr-dr Edso r=*o fiifi*rrt'
, rffi t xqowair
rot}ffi't6
f<6rr€ m+.Is.gBfeforrE*x(Ht,
vruri rtan>u#raffitet
gr H,{rfirafufdr}2,rr6H@
tr furfrclariru sEs
ffrfipaplosi
utrqr+t
rarrqq+ re+rr.du. tr
feaftrerl*iq.E& r frceqrcriro *
Euil{-ef*5ilffi t
rfEHrfrcrm+g6o%
r1p6s5;ective type (Muttipte choice, Fitt in theblanks, Match the following ,2r3 True-
False )trmr€fr2o% Eaffi, qm
rrr320%€ @
!1r6ir6tftlr \rH@ Tc,'fu e'Bfu ffiir€
mfiiengBftfe,r,r-d*lr6 gfu ry} *#sfarana
@ trfen um+q fr ffiw a fdfw d loo%f,r*='fl*n a
)r,r3tFrt,r.fYe MEH Umaarusa+m dt rry&
rfuE
\rg?ru ffi tr uqq e fr 3
)rr.B rgr€rgrE)rrtTrfutdr.r
a,tL?-'
fsryq*ey
U+f+s*o
E EE fl{H?E
H.E F.F.
fifuId rsi
(Efffdg
H'fdra)afi,-S
W
n6tf<x"ffds
#r.
fi.fi.rarq.A.$H.sgqPB gZso dh o{g^o/yk
(ftbZyD gqfsGk tkb/ ftfdnkoEhnK bJh)
;?PB 2018^19
;wK ^ 3 xzN/O1 xzNk tkX{ iwks nZmthA fEUoh nze 70 ftPk ^;wkfie ftfrnkB ;hH ;hH Jh ^ 10
ftPk ;wrosk rshftXh ^ 20
(Gkr ^ T) (nkZpi?efNt gqPB)
eZ[b gqPB ^ 21 e[Zb nze ^ 42
1H ;jh ftebg u[D' 2 nze %5 gqPB & 10 nze 2H ykbh ;EkB Go' 2 nze %5 gqPB & 10 nze 3H fwbkB eo' 2 nze %5 gqPB & 10 nze 4H ;jh$rbs u[D' 2 nze %6 gqPB & 12 nze
(Gkr ^ n) fszB nzeK tkb/ gqPB
eZ[b gqPB ^ 6 eZ[b nze ^ 18
5H fszB nzeK tkb/ gqPB 3 nze % 6 gqPB & 18 nze
(Gkr ^ J) gzi nzeK tkb/ gqPB
eZ[b gqPB ^ 2 eZ[b nze ^ 10
6H gzi nzeK tkb/ gqPB 5 nze% 2 gqPB & 10 nze
gkm g[;se
gzikp ;e{b f;Zfynk p'ov d[nkok fBoXkfos gkm g[;se
;wkfieftfrnkB ^ nZmthA P/qDh bJh
iwks^ nZmthA gqPB p?Ae
gqPB 1H ;jh ftebg u[D'L^
1H1H j/m fbfynK ftZu'A fejVk e[dosh ;kXB j?<
T) izrb n) e[o;h J) eko ;) xo T[Zso^T) izrb
1H2H j/m fbfynK ftZu'A fejVk ;kXB ;G s'A io{oh j?<
T) G{wh ;kXB n) wBZ[yh ;kXB J) yfDi ;kXB ;) iht ;kXB T[Zso^n) wBZ[yh ;kXB
1H3H Xosh d/ j/mK fwbD tkbk e[dosh ;kXB fejVk j?<
T) X[Zg n) izrb J) gkDh ;) jtk T[Zso^ J) gkDh
1H4H j/m fbfynK ftZu'A fejVk iht ;kXB j?<
T) ;'Bk n) uKdh J) iht izs{ ;) sKpk T[Zso^ J) iht izs{
1H5H j/m fbfynK ftZu'A fejVk ;kXB ;w[zdoK s'A gqkgs jz[dk j?<
T) e'bk n) b'jk J) wZShnK ;) sKpk T[Zso^ J) wZShnK
2H1H fgqEth dk fezB/ gqshPs fjZ;k G{wh (IwhB) dk j?<
T) 27# n) 29# J) 30# ;) 71#
T[Zso^ n) 29#
2H2H ;G s'A tZX nkpkdh fejV/ y/so ftZu ofjzdh j?<
T) gops n) gmko J) w?dkB ;) o/fr;skB T[Zso^ J) w?dkB
2H3H Gkos ftZu izrbK j/m fezB/ gqshPs G{wh j? <
T) 18# n) 20# J) 23# ;) 25#
T[Zso^J) 23#
2H4H ykdo ns/ pKro fe; fwZNh dhnK fe;wK jB<
T) ib"VQ n) ekbh fwZNh J) bkb fwZNh ;) gopsh fwZNh T[Zso^ T) ib"VQ
2H5H ekbh fwZNh fe; c;b bJh T[Zsw j? <
T) rzBk n) egkj J) wZeh ;) eDe T[Zso^ n) egkj
3HA1 e'b/ dh fejVh fe;w ;G s'A tXhnk wzBh rJh j?<
T) n?AEo/;kJhN n) fpN{fwB J) fbrBkJhN ;) ghN T[Zso^ T) n?AEo/;kJhN
3H2H j/m fbfynK ftZu'A fejVk yfDi BjhA j?<
T) :{o/Bhnw n) E'ohnw J) p/ohnw ;) w?ArBhI T[Zso^ ;) w?ArBhI
3H3H sKpk ns/ fNB fwb e/ fejVh Xks pDkT[Ad/ jB<
T) b'jk n) ;'Bk J) eK;k ;) uKdh T[Zso^ J) eK;k
3H4H d[Bhnk ftZu ;G s'A tZX pke;kJhN g?dk eoB tkbk d/P fejVk j? <
T) uhB n) nk;No/bhnk J) Gkos ;) o{;
T[Zso^ n) nk;No/bhnk
3H5H b'j/ dhnK fezBhnK fe;wK jB<
T) 3 n) 4 J) 5 ;) 6 T[Zso^ n) 4
4H1 XB ewkT[D bJh ehsh rJh y/sh fejVh y/sh nytkT[Adh j?<
T) ;zxDh y/sh n) ftPkb y/sh J) tgko y/sh ;) frZbh y/sh T[Zso^J) tgko y/sh
4H2H ;z:[es oki nwohek ftZu fejVh y/sh ehsh iKdh j?<
T) ;zxDh y/sh n) ftPkb y/sh J) r[Iko/tzd y/sh ;) ;fjekoh y/sh T[Zso^n) ftPkb y/sh
4H3 j/m fbfynK ftZu'A fejVh nBki c;b BjhA j? <
T) egkj n) wZeh J) uktb ;) eDe T[Zso^ T) egkj
4H4H egkj dh tos'A fejV/ T[d:'r ftZu ehsh iKdh j?<
T) opV T[d:'r n) eZgVk T[d:'r J) eko T[d:'r ;) ;kJheb T[d:'r T[Zso^ n) eZgVk T[d:'r
4H5 d[Bhnk ftZu ;G s'A tZX ukj g?dk eoB tkbk d/P fejVk j? <
T) uhB n) Gkos J) Phq bzek ;) pzrbk d/P T[Zso^ T) uhB
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8H1H j/m fbfynK ftZu'A fejVh e[dosh nkcs BjhA j?<
T) G[ukb n) ;[Bkwh J) pzp Xwke/ ;) jVQ T[Zso^ J) pzp Xwke/
8H2 G[ukb Bz{ fe; g?wkB/ s/ wkfgnk iKdk j?<
T) fvroh n) feb'rqkw J) foeNo ;e/b ;) whNo T[Zso^ J) foeNo ;e/b
8H3 G[ukb wkgD tkb/ :zso Bz{ eh fejk iKdk j?<
T) EowkwhNo n) p?o'whNo J) f;Iw'rqkc ;) r/i T[Zso^ J) f;Iw'rqkc
8H4 ‘;[Bkwh’ Ppd fejVh GkPk dk Ppd j?<
T) uhBh n) ikgkBh J) cko;h ;) :{BkBh T[Zso^ n) ikgkBh
8H5 id'A ‘w?rwk’ pkjo iwhB s/ nkT[Adk j? sK T[;Bz{ fejVk BK fdZsk iKdk j?<
T) X{znK n) bktk J) nZr ;) fJjBK ftZu'A e'Jh BjhA T[Zso^ n) bktk
9H1 Gkos ftZu nkX[fBe ekb dk nkozG ed'A s'A j'fJnk wzfBnk iKdk j?<
T) 17thA ;dh n) 18thA ;dh J) 16thA ;dh ;) 19thA ;dh T[Zso^ J) 16thA ;dh
9H2 j/m fbfynK ftZu'A fejVk ;kfjse ;q's j?<
T) f;Ze/ n) posB J) fJwkosK ;) g[;seK T[Zso^ ;) g[;seK
9H3 j/m fbfynK ftZu'A fejVk g[oksZst ;q's j?<
T) g[;seK n) ;oekoh d;skt/i J) nypko ;) f;Ze/
T[Zso^ ;) f;Ze/
10H1H Gkos ftZu tk;e'^vh^rkwk ed'A gj[zfunk <
T) 1490 n) 1495 J) 1498 ;) 1500 T[Zso^ J) 1498
10H2 Jh;N fJzvhnk ezgBh fe; d/P Bkb ;zpzXs ;h <
T) coK; n) g[osrkb J) fJzrb?Av ;) Bhdob?Av T[Zso^ J) fJzrb?Av
10H3 Jh;N fJzvhnk ezgBh fejV/ ;kb ftZu Gkos nkJh <
T) 1598 n) 1600 J) 1605 ;) 1610 T[Zso^ n) 1600
10H4 gbk;h dh bVkJh ed'A j'Jh <
T) 1755 n) 1757 J) 1760 ;) 1765 T[Zso^ n) 1757
10H5 Nhg{ ;[bskB feZE'A dk okik ;h <
T) i?g[o n) w?;{o J) T[d?g[o ;) i'Xg[o T[Zso^ n) w?;{o
11H1H o?r{b/fNzr n?eN ed'A gk; j'fJnk <
T) 1771 n) 1772 J) 1773 ;) 1774 T[Zso^ J) 1773
11H2 fgN; fJzvhnk n?eN ed'A gk; j'fJnk <
T) 1782 n) 1783 J) 1784 ;) 1785 T[Zso^ J) 1784
11H3 Gkos ftZu f;tb ;oftf;I dk w'Yh e"D ;h<
T) bkov vbj"ih n) ekoBtkfb; J) bkov fogB ;) tkkoB j/;fNzr T[Zso^ n) ekoBtkfb;
11H4 nzro/IK dh ;?Bk ftZu Gkosh ;?fBeK Bz{ ;otT[Zu fwbD tkbh gdth fejVh j?<
T) f;gkjh n) b?cNhB?AN J) ;{p/dko ;) eoBb T[Zso^ J) ;{p/dko
11H5 f;tb ;otf;i dh gqhfynk gk; eoB tkbk gfjbk Gkosh e"D ;h<
T) ;[GkP uzdo p'; n) ;fszdo BkE N?r'o J) bkbk bkigs okJ/ ;) wjkswk rKXh T[Zso^ n) ;fszdo BkE N?r'o
12H1 ;EkJh pzd'p;s fe;dh d/D j?<
T) bkov vbj"ih n) tkoB j/;fNzr J) bkov fog; ;) bkov ekoBtkfb;
T[Zso^ ;) bkov ekoBtkfb;
12H2 Bhb ftdo'j ed'A j'fJnk <
T) 1866^68 n) 1870^72 J) 1864^65 ;) 1872^74 T[Zso^ T) 1866^68
12H3 Bhb ftdo'j dk w[Zy e/Ado fejVk ;h <
T) pzrkb n) T[Vh;k J) gzikp ;) r[ioks T[Zso^ T) pzrkb
13H1 1991 dh iBrDBk nB[;ko epkfJbh b'eK dh frDsh fezBh j? <
T) 15 eo'V n) 17 eo'V J) 20 eo'V ;) 25 eo'V T[Zso^ T) 15 eo'V
13H2 sho[s f;zx fejV/ ephb/ dk w'Yh ;h <
T) yk;h; n) rko' J) wz[vk ;) Ghb T[Zso^ T) yk;h;
13H3 wz[vk iksh ephb/ dk ;odko e"D ;h<
T) eohnk wz[vk n) fpo;k w[zvk J) noi[B wz[vk ;) wj/Pto w[zvk T[Zso^ n) fpo;k w[zvk
13H4 epkfJbh b'eK dk w[Zy Xzdk eh ;h<
T)B"eoh eoBk n) tgko J) y/shpkVh ;) d[ekBdkoh T[Zso^ J) y/shpkVh
14H1;{sh eZgV/ dk T[d:'r Gkos ftZu ed'A brkfJnk frnk <
T) 1855 n) 1853 J) 1858 ;) 1861 T[Zso^ n) 1853
14H2 nk;kw ftZu gfjbh ukj dh ezgBh ed'A brkJh rJh <
T) 1824 n) 1830 J) 1832 ;) 1834 T[Zso^;) 1834
14H3 e"cah dk gfjbk pkr feZE/ brkfJnk frnk <
T) T[Zsoh Gkos n) dZyDh Gkos J) g{oph Gkos ;) gZSwh Gkos T[Zso^ n) dZyDh Gkos
14H4 gN;B s'A eh fsnko ehsk iKdk j?<
T) ;kVQh n) d[gZN/ J) X'sh ;) NkN T[Zso^ ;) NkN
15H11857 JhH d/ rdo ;w/A Gkos dk w[rb ;wokN e"D ;h<
T) Pkj nkbw n) pjkd[o Pkj ico J) ijKrho ;) ckoZ[y whnK T[Zso^ n) pjkd[o Pkj ico
15H2 1857 JhH d/ rdo dk ssekbh ekoB eh ;h<
T) BkBk ;kfjp dh g?BPB pzd eoBk n) uoph tkb/ ekos{; J) ;wkfie ftseok ;) w[rb
;wokN
T[Zso^ n) uoph tkb/ ekos{;
15H3 1857 JhH dk ftdo'j feZE'A P[o{ j'fJnk ;h <
T) p?oeg[o n) w/om J) MK;h ;) fdZbh T[Zso^T) p?oeg[o
15H4 1857 JhH d/ rdo dk gfjbk Pjhd e"D ;h <
T) jkew gKv/ n) wzrb gKv/ J) BkBk ;kfjp ;) sKfsnk N'g/
T[Zso^ n) wzrb gKv/
15H5 okDh bePwh pkJh feZE'A dh okDh ;h<
T) fdZbh n) w/omJ) MK;h ;) fJbkjkpkd T[Zso^ J) MK;h
16H1 w[;fbw pZu/^^^^^^^^^^^^^^f;Zfynk jk;b eod/ ;B<
T) wzfzdoK ftZu n) r[od[nkfonK ftZu J) wdoZ;/ ftZu ;) nkPow T[Zso^ J) wdoZ;/ ftZu
16H2 t[Zv fv;g?u ed'A j'Ad ftZu nkfJnk <
T) 1854 n) 1851J) 1852 ;) 1853 T[Zso^ T) 1854
16H3 jzNo efwPB dk gqXkB e"D ;h<
T) bkov p?fNe n) bkov w?ekb/ J) ftbhnw jzNo ;) bkov t?tb T[Zso^ J) ftbhnw jzNo
16H4 wjkswk rKXh tZb'A fezB/ ;kb d/ pZu/ bJh w[cs f;Zfynk pko/ fejk frnk<
T) 11 n) 12 J) 13 ;) 14 T[Zso^ ;) 14
16H5 d:kBzd n?Arb' t?fde ;e{b dk w'Yh e"D ;h <
T) okik okw w'jB okJ/ n) ;tkwh d:kBzd ;o;tsh J) ;tkwh ftt/ekBzd ;) n?Bh p/;?AN
T[Zso^ n) ;tkwh d:kBzd ;o;tsh
16H6 nbhrVQ w[;fbw :{Bhtof;Nh dk ;z;Ekge e"D ;h<
T) n?Bh p/;?AN n) ;tkwh d:kBzd J) ;o ;:d nfjwd ;) okik okw w'jB okJ/
T[Zso^J) ;o ;:d nfjwd
17H1 ;sh gqEk Bz{ o'eD tkbk ekBz{B ed'A gk; j'fJnk <
T) 1827 n) 1829 J) 1831 ;) 1835 T[Zso^ n) 1829
17H2 fjzd{ ftXtk ftnkj ekBz{B fe;B/ gk; eotkfJnk<
T) JhPto uzdo ftfdnk ;kro n) ;tkwh ftt/ekBzd J) n?Bh p/;?AN ;) okik okw w'jB okJ/
T[Zso^ T) JhPto uzdo ftfdnk ;kro
17H3 fjzd{ ftXtk ftnkj ekBz{B ed'A gk; j'fJnk <
T) 1854n) 1856 J) 1858 ;) 1860 T[Zso^n) 1856
17H4 pkb ftnkj fe;Bz{ efjzd/ jB<
T) tZvh T[wo u ftnkj n) S'Nh T[wo ftZu ftnkj J) d[[pkok ftnkj eoBk ;) ftXtk ftnkj T[Zso^ n) S'Nh T[wo ftZu ftnkj
17H5 nkohnk ;wki dh ;EkgBk fe;B/ ehsh<
T) okik okw w'jB okJ/ n) JhPto uzd ftfdnk ;kro J) ;tkwh dfJnkBzd ;) ;o ;:d nfjwed yK
T[Zso^ J) ;tkwh dfJnkBzd
17H6 BkwXkoh nzd'bB dh P[o{nks fe;B/ ehsh<
T) ;fsr[o{ okw f;zx n) r[o{ BkBe d/t ih J) ;tkwh ftt/ekBzd ;) wjkswk rKXh T[Zso^T) ;fsr[o{ okw f;zx
17H7 f;zx ;Gk nzd'bB ed'A P[o{ j'fJnk<
T) 1870 n) 1872J) 1873 ;) 1871
T[Zso^ J) 1873
18H1 ;wki ;[Xkoe i'fspk c{b/ dk ;zpzX fejV/ oki Bkb ;h<
T) r[ioks n) gzikp J) jfonkDk ;) wjkokPNo T[Zso^;) wjkokPNo
18H2 tho ;fbzrw e"D ;h<
T) ftfrnkBh n) noE;kPsoh J) ;wki ;[Xkoe ;) eqKshekoh T[Zso^ J) ;wki ;[Xkoe
18H3 pfj;feqs fjsekoBh ;Gk ;EkgBk fe;B/ ehsh<
T) i'fspk c{b/ n) phH nkoH nzp/deo J) BkokfJD r[o{ ;) tho ;fbzrw T[Zso^n) phH nkoH nzp/deo
18H4 BhthnK ikshnK bJh ‘johiB’ Ppd fe;B/ fdZsk <
T) nzp/deo n) i'fspk c{b/ J) wjkswk rKXh ;) itkjo bkb Bfjo{
T[Zso^J) wjkswk rKXh
18H5 ‘johiB’ Ppd s'A eh Gkt j? <
T) JhPto d/ pZu/ n) JhPto y[d J) wBZ[y d/ pZu/ ;) JhPto d/ u/b/
T[Zso^ T) JhPto d/ pZu/
19H1 ‘wdok; dk nZieZbQ eh BK j?<
T) j?dokpkd n) u/ZBJh J) pzrb"o ;) gKv{uhoh T[Zso^ n) u/ZBJh
19H2 ;G s'A gfjbK Brogkfbek dh ;EkgBk fejV/ Pfjo ftZu j'Jh<
T) fdZbh n) ebeZsk J) wdok; ;) pzpJh T[Zso^J) wdok;
19H3 nzro/IK B/ fdZbh Bz{ okiXkBh ed'A pDkfJnk <
T) 1910n) 1911 J) 1912 ;) 1913 T[Zso^ n) 1911
19H4 nzro/IK d[nkok fdZbh Bz{ okiXkBh pDkT[D s'A gfjbK nzro/IK dh fejVh okiXkBh ;h<
T) wdok; n) ebeZsk J) pzpJh ;) pzrb"o T[Zso^ n) ebeZsk
19H5 Gkos ftZu gfjbh o/bt/ bkJhB ed'A P[o{ ehsh rJh <
T) 1853 n) 1854 J) 1851 ;) 1855
T[Zso^ T) 1853
20H1 pzd/ wksow okPNoh rhs fe; Bktb s'A fbnk frnk j?<
T) ;zrhs wZm n) gfonkok wZm J) ekuh wZm ;) nBzd wZm T[Zso^;) nBzd wZm
20H2 pzd/ wksow okPNoh rhs fe; d[nkok fbfynk frnk <
T) w[BPh gq/w uzd n) oftzdo BkE N?r'oJ) pzfew uzdo u?Noih ;) wX{;{dB dZs T[Zso^J) pzfew uzdo u?Noih
20H3 ^^^^^^^^^^^^^ e/;oh s/ wokmk nypko d/ ;zgkde ;B<
T) phHih H fsbe n) e/Pt uzdo ;/B J) JhPto uzdo ;) ftgB uzdo gkb T[Zso^ T) phHih H fsbe
20H4nzfwqsk P/ofrb ^^^^^^^^^^^^^ ;B<
T) BkNeeko n) ejkDheko J) eftsoh ;) fuZsoeko T[Zso^ ;) fuZsoeko
20H5 ;G s'A gfjbk SkgkykBk Gkos ftZu e"D b? e/ nkJ/<
T) nzro/I n) g[osrkbh J) coK;h;h ;) vZu T[Zso^ n) g[osrkbh
20H6 r/Nt/ nkca fJzvhnk fejV/ Pfjo ftZu ;fEs j?<
T) fdZbh n) w[zpJh J) ebeZsk ;) b[fXnkDk
T[Zso^ n) w[zpJh
21H1 fJzvhnB B?PBb eKrop dh ;EkgBk fe;B/ ehsh<
T) itkjo bkb Bfjo{ n) J/H UH fjT{w J) fJzdok rKXh ;) n?Bh p/;?AN T[Zso^ n) J/H UH fjT{w
21H2 fJzvhnB B?PBb eKro; dh ;EkgBk ed'A j'Jh<
T) 1885 n) 1890 J) 1880 ;) 1895
T[Zso^ T) 1885
21H3 pzrkb dh tzv ed'A j'Jh <
T) 1906 n) 1908 J) 1905 ;) 1903
T[Zso^J) 1905
21H4 ;td/Ph ns/ pkJhekN nzd'bB fe;B/ P[o{ ehs/<
T) bkbk bkigs okJ/ n) pkb rzrkXo fsbe J) Grs f;zx ;) wjkswk rKXh T[Zso^ ;) wjkswk rKXh
21H5 w[;fbw bhr dh ;EkgBk ed'A j'Jh<
T) 1901 n) 1907 J) 1906 ;) 1905
T[Zso^ J) 1906
21H6 rdo gkoNh dk gfjbk gqXkB wzsoh e"D ;h <
T) itkjo bkb Bfjo{ n) wjkswk rKXh J) ;'jD f;zx GeBk ;) Grs f;zx T[Zso^ J) ;'jD f;zx GeBk
22H1 wjkswk rKXh dk iBw fejV/ oki ftZu j'fJnk <
T) wjkokPNon) eoBkNeJ) gzikp ;) r[ioks T[Zso^ ;) r[ioks
22H2 wjkswk rKXh tekbs dh gVQkJh eoe/ fejV/ d/P s'A tkg; gos/<
T) nwohekn) e?B/vk J) dZyDh ncohek ;) o{;
T[Zso^ J) dZyDh ncohek
22H3 ifbQnKtkbk pkr dk jZfsnkeKv ed'A j'fJnk <
T) 1916 n) 1919 J) 1921 ;) 1925
T[Zso^n) 1919
22H4 ifbQnKtkbk pkr dk jZfsnkeKv feZE/ tkgfonk<
T) b[fXnkDk n) nzfwqs;o J) pfmzvk ;) gfNnkbk
T[Zso^ n) nzfwqs;o
22H5 ;kJhwB efwPB ed'A Gkos nkfJnk<
T) 1922 n) 1924 J) 1926 ;) 1928
T[Zso^ ;) 1928
22H6 B"itkB Gkos ;Gk dh ;EkgBk fe;B/ ehsh <
T) Grs f;zx n) okir[o{ J) ;[yd/t ;) p[Ne/Pto dZs T[Zso^T) Grs f;zx
22H7 vKvh wkou dh nrtkJh fe;B/ ehsh <
T) wjkswk rKXh n) itkjo bkb Bfjo{ J) Grs f;zx ;) pkb rzrkXo fsbe T[Zso^ T) wjkswk rKXh
22H8 rKXh ih d[nkok ‘Gkos SZv'’ nzd'bB ed'A ubkfJnk frnk <
T) 1940 n) 1942 J) 1944 ;) 1930 T[Zso^n) 1942
22H9 ‘nIkd fjzd c"i’ dh ;EkgBk fe;B/ ehsh <
T) ;[GkP uzdo p'; n) Grs f;zx J) wjkswk rKXh ;) itkjo bkb Bfjo{
T[Zso^ T) ;[GkP uzdo p';
23H1 ;zftXkB ;Gk ew/Nh dk gqXkB e"D ;h<
T) itkjo bkb Bfjo{ n) vkH okfizdo gq;kd J) vkH Ghw okU nzp/deo ;) tZbG GkJh gN/b T[Zso^J) vkH Ghw okU nzp/deo
23H2 Gkos dk ;zftXkB ed'A gk; j'fJnk<
T) 1948 n) 1950 J) 1952 ;) 1954 T[Zso^ n) 1950 ftZu
23H3 d/;h fonk;sK dk J/eheoB fe;B/ ehsk<
T) itkjo bkb Bfjo{ n) vkH okfizdo gq;kd J) Ghw okU nzp/deo ;) tZbG GkJh gN/b T[Zso^ ;) tZbG GkJh gN/b
23H4 gzuPhb dk ;wM"sk feBQK d' d/PK ftueko j'fJnk <
T) Gkos s/ gkfe;skB n) Gkos s/ uhB J) Gkos s/ ;qh bzek ;) Gkos s/ pzrbk d/P T[Zso^ n) Gkos s/ uhB
23H5 Gkos d/ gfjb/ gqXkB wzsoh e"D ;B<
T) itkjo bkb Bfjo{ n) vkH okfizdo gq;kd J) Ghw okU nzp/deo ;) tZbG GkJh gN/b T[Zso^T) itkjo bkb Bfjo{
23H6 Gkos d/ gfjb/ okPNogsh e"D ;B <
T) vkH okfizdo gq;kd n) itkjo bkb Bfjo{ J) Ghw okU nzp/deo ;) wjkswk rKXh T[Zso^ T) vkH okfizdo gq;kd
24H1 Gkos ed'A nkIkd j'fJnk<
T) 1950 n) 1947 J) 1967 ;) 1957 T[Zso^ n) 1947
24H2 ;zftXkB d/ e[Zb fezB/ ;wkrw j'J/ <
T) 9 n) 10 J) 11 ;) 12 T[Zso^ J) 11
24H3 Gkosh ;zftXkB fezB/ ;w/A ftZu pD e/ fsnko j'fJnk<
T) 2 ;kb, 11 wjhB/, 18 fdB n) 3 ;kb 4 wjhB/ J) 1 ;kb, 11 wjhB/ ;) 4 ;kb T[Zso^T) 2 ;kb, 11 wjhB/, 18 fdB
24H4 1947 ftZu Gkos Bz{ fejV/ d/P s'A nkIkdh fwbh<
T) nwohek n) fJzrb?Av J) o{; ;) uhB T[Zso^n) fJzrb?Av
25H1 Gkosh BkrfoeK Bz{ ;wkBsk dk nfXeko fezB/ s'A fezB/ nB[S/d ftZu fdZsk frnk<
T) 23^24 n) 19^22 J) 14^18 ;) 25^28 T[Zso^J) 14^18
26H1Gkosh ;zftXkB nB[;ko^^^^^^^^^^^^^ Bz{ w"fbe nfXeko gqkgs jB<
T) nfXekohnK n) B/sktK J) nkw Bkrfoe ;) n"osK T[Zso^ J) nkw Bkrfoe
26H2 Gkosh ;zftXkB d[nkok BkrfoeK Bz{ fezB/ w"fbe nfXeko gqdkB ehs/ rJ/ jB<
T) 10 n) 7 J) 9 ;) 12 T[Zso^ n) 7
27H1 Gkosh ;zftXkB nB[;ko Gkos ftZu fejVh Pk;B gqDkbh bkr{ ehsh rJh<
T) skBkPkjh n) b'eszsoh J) ;zxh ;) gqXkBrh T[Zso^ n) b'eszsoh
27H2 b'eszsoh d/P ftZu fe; dk oki jz[dk j?<
T) ;?fBe n) Pk;B J) ekBz{B ;) okik T[Zso^ J) ekBz{B
27H3 ;z;d d/ fezB/ ;dB jB<
T)1 n) 2 J) 3 ;) 4
T[Zso^n) 2
27H4 nZieZbQ Gkos dk gqXkBwzsoh e"D j? <
T) itkjo bkb Bfjo{ n) vkH wBw'jB f;zx J) Bo/Ado w'dh ;) nwfozdo f;zx T[Zso^ J) Bo/Ado w'dh
27H5 gzikp d/ w[Zy wzsoh dk BK dZ;' <
T) ;[ypho f;zx pkdb n) gqekP f;zx pkdb J) e?gNB nwfozdo f;zx ;) Grtzs wkB T[Zso^J) e?gNB nwfozdo f;zx
27H6 w"i{dk Gkos d/ okPNogsh e"D jB<
T) wjkswk rKXh n) Bfozdo w'dh J) okw BkE e'ftzd ;) vkH wBw'jB f;zx T[Zso^J) okw BkE e'ftzd
27H7 Gkosh ;z;d dk j/mbk ;dB fejVk j?<
T) oki ;Gkn) ftXkB ;Gk J) ftXkB gfoPd ;) b'e ;Gk T[Zso^ ;) b'e ;Gk
27H8 Gkosh ;z;d dk T[Zgobk ;dB fejVk j?<
T) oki ;Gk n) ftXkB ;Gk J) ftXkB gfoPd ;) b'e ;Gk T[Zso^n) ftXkB ;Gk
28H1 Gkos dh ;G s'A tZvh ndkbs ;ot^T[Zu ndkbs feZE/ ;fEs j?<
T) uzvhrVQ n) pzpJh J) ebeZsk ;) fdZbh T[Zso^ ;) fdZbh
28H2 fgzvK ftZu MrfVnK dk fBgNkok e"D eodk j?<
T) ndkbs n) gzukfJs J) Bro fBrw ;) Bro gkfbek T[Zso^ n) gzukfJs
28H3 w[eZdw/ fezBh soK d/ j[zd/ jB<
T) 1 n) 2 J) 3 ;) 4
T[Zso^ n) 2
29H1 Gkosh ;zftXkB dh 8thA nB[;{uh ftZu fezBhnK GkPktK Bz{ wkBsk fdZsh rJh j? <
T) 20 n) 22 J) 24 ;) 26 T[Zso^ n) 22
29H2 fezBh T[wo sZe d/ pZfunK Bz{ ;zftXkB tb'A w[cs s/ io{oh f;Zfynk dk nfXeko fdZsk frnk j?<
T) 3^6 n) 6^16 J) 6^14 ;) 10^18 T[Zso^ J) 6^14
29H3 ikshtkd ftZu fe;d/ nkXko s/ G/dGkt ehsk iKdk j?<
T) Xow d/ n) ozr d/ J) iksh d/ ;) fJjBK ftZu'A e'Jh BjhA T[Zso^ J) iksh d/
gqPB 2H ykbh ;EkB Go'L^
1H1HwB[Zy dhnK b'VK dh g{osh eoB tkb/ noEtkB gdkoE ^^^^^^^ nytkT[Ad/ jB .(;kXB$wPhBoh )
T[Zso ^ ;kXB
1H2 ;kXBK Bz{ w[Zy s"o s/ ^^^^^^^^^^GkrK ftZu tzfvnk frnk j?.(gzi $ S/ ) T[Zso ^ S/
1H3Hg?No'bhnw ^^^^^^^^^^^^ ;kXB j? .(Bkw[ZeD:'r $ w[ZeD:'r ) T[Zso ^w[ZeD:'r
1H4H ^^^^^^^^^^ Xosh dh ;G s'A T[gobh gos j?.(fwZNh $gkDh ) T[Zso ^fwZNh
1H5 Xosh dk ^^^^^^^^^^^^ fjZ;k gkDh j? .(71#$40#) T[Zso ^71#
1H6 b'jk, sKpk, uKdh ,;'Bk^^^^^^^^^^^ yfDi jB .(Xks{ $nXks{) T[Zso ^ Xks{
2H1 Gkos dk bZrGr ^^^^^^^^^^^^fjZ;k gjkVh j??.(30# $10# ) T[Zso ^ 30#
2H2 Gkos fJZe ^^^^^^^^^^^^ gqXkB d/P j?.(y/sh $cb) T[Zso ^ y/sh
2H3 ib"VQ fwZNh Bz{ yKdo ns/ ^^^^^^^^^^ ftZu tzfvnk iKdk j? .(pKro $ uheDh ) T[Zso ^pKro
2H4 wko{Ebh fwZNh ^^^^^^^^^^^ ftZu gkJh iKdh j? .(eoBkNe $oki;EkB ) T[Zso ^oki;EkB
2H5 ekbh fwZNh ^^^^^^^^^^ bJh pj[s Y[ZethA j? .( egkj $ rzB/ ) T[Zso ^ egkj
3H1 eZuk b'jk ^^^^^^^^^^^^^fe;w dk j[zdk j? .( uko $ d' ) T[Zso ^uko
3H2 sKpk Bow ns/ ^^^^^^^^^^^^^^ozr dh Xks j? .(G{o/ $bkb ) T[Zso ^G{o/
3H3 pke;kJhN ^^^^^^^^^^^^^ dh eZuh Xks j?.(b'jk $ n?b{whBhnw ) T[Zso ^ n?b{whBhnw
3H4 npoe fFJZe ^^^^^^^^^^^^^^ gdkoE j? .( gkodoPh $ngkodoPh ) T[Zso ^gkodoPh
3H5 Gkos ftZu ;z;ko dk bZrGr ^^^^^^^^^^^^^ gqshPs ;'Bk g?dk j[zdk j? .(85 $ 75 ) T[Zso ^ 75
4H1 y/shpkVh wBZ[y dk pj[s ^^^^^^^^^^^^^ Xzdk j? .(BtK$g[okDk) T[Zso ^g[okDk
4H2 id'A fe;kBK e'b IwhB dk nkeko tZvk j't/ sK y/sh ^^^^^^^^^^^^ Bkb ehsh iKdh j? .(
pbdK $ wPhBK ) T[Zso ^wPhBK
4H3 ;KMh y/sh ^^^^^^^^^^^^ d/ d/PK ftZu gqufbs j? .(nwohek $ ;'thns ;zx) T[Zso ^;'thns ;zx
4H4 pkrksh y/sh nzro/IK d[nkok ^^^^^^^^^^^ ;dh ftZu P[o{ ehsh rJh .(16thA $19thA ) T[Zso ^19thA
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8H1 wB[Zyh nkcasK ^^^^^^^^^^^^^ d[nkok g?dk j[zdhnK jB (wB[Zy $ e[dos ) T[Zso ^wBZ[y
8H2 finkdkso itkbkw[yh ^^^^^^^^^^^^ wjK;kro d/ y/so ftZu nkT[Ad/ jB.(fjzd $gqPKs) T[Zso ^gqPKs
8H3 uZeotks jtk d/ ^^^^^^^^^^^^^ dpkn eoe/ g?dk j[zd/ jB.(xZN $tZX) T[Zso ^ xZN
9H1fJfsjk; ^^^^^^^^^^^^^^^ dk nfXn?B j?.(toswkB $nshs) T[Zso ^ nshs
9H2 nkX[fBe ekb dk nkozG ^^^^^^^^^^^^ ;dh ftZu j'fJnk.( 16thA $18thA) T[Zso ^16thA
9H3 1724 JhH ftZu ^^^^^^^^^^^^^ ;[szso oki dh BhAj oZyh rJh .( ntX $ j?dokpkd)
T[Zso ^j?dokpkd
9H4 ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ d;skt/i Gkosh nkX[fBe ekb d/ fJfsjk; dk fJZe wjZstg{oB
;o's jB.(;oekoh $ gqkJht/N) T[Zso ^ ;oekoh
10H1 1756 JhH ftZu f;oki[d"bk ^^^^^^^^^^^^^^ dk Btkp pfDnk . (pzrkb $ fpjko ) T[Zso^ pzrkb
10H2 ^^^^^^^^^^^^ B/ ;jkfJe ;zXh gqDkbh P[o{ ehsh . ( bkov vbj"ih $bkov t?bi[bh) T[Zso^bkov t?bi[bh
10H3 ^^^^^^^^^^^^ w?;{o dk ;[bskB ;h . (Nhg{ ;[bskB $ f;oki[d"bk ) T[Zso^ Nhg{ ;[bskB
10H4 1772 JhH ftZu pzrkb ftZu ^^^^^^^^^^^^ gqDkbh ysw eo fdZsh rJh . ( fJejoh ;kPB$
d'joh ;kPB ) T[Zso^ d'joh ;kPB
11H1 bkov ^^^^^^^^ B/ pzrkb ftZu i{oh gqEk dh ;EkgBk ehsh . (ftfbnw p?fNe $fogB) T[Zso^ ftfbnw p?fNe
11H2 ^^^^^^^^^^^^^ dk ;zfrqj eoB bJh fJzfvnB ^ bk ^ efwPB dh ;EkgBk ehsh . ( feskpK $ ekBz{B )
T[Zso^ekBz{B
11H3 ^^^^^^^^^^^ ftZu ;otT[Zu ndkbs dh ;EkgBk ehsh rJh . (1773 JhH $ 1775 JhH ) T[Zso^ 1773 JhH
12H1 fiwhAdko fe;kBK T[Zs/ pj[s ^^^^^^^^^^^^ eod/ ;B . ( nZfsnkuko $ fgnko ) T[Zso^ nZfsnkuko
12H2 m/e/dko fe;kBK Bz{ tZX s'A tZX ^^^^^^^^^^^^^ ;B . (b[ZNd/ $ e[ZNd/ ) T[Zso^ b[ZNd/
12H3 rKXh B/ ^^^^^^^^^^^^ d/ gZy ftZu ;woEB fdZsk . ( fiwhAdkoK $ fe;kBK ) T[Zso^ fe;kBK
12H4 Gkosh b'eK dk w[Zy feZsk ^^^^^^^^^^^^^ eoBk ;h. (y/shpkVh $ B"eoh) T[Zso^ y/shpkVh
13H1 epkfJbh ;wki ^^^^^^^^^^^^^ dh nkpkdh dk fJZe wjZstg{oB fjZ;k jB . ( Gkos $ uhB )
T[Zso^Gkos
13H2 ;G s'A tZX iB;zfynk dh frDsh ^^^^^^^^^^^^^^ ephb/ dh j? . (r'Av $ Ghb) T[Zso^ r'Av
13H3 sho[s f;zx yk;h; ephb/ dk w'Yh ;h . (sho[s f;zx $ fpo;k w[zvk ) T[Zso^ sho[s f;zx
13H4 w[zvk iksh d/ b'e ^^^^^^^^^^^^ fJbke/ dk gqf;ZX ephbk ;h . ( T[Zso gqd/P $ fpjko ) T[Zso^fpjko
14H1 1854 JhH ftZu okDhrzi ftZu e'b/ dhnK ^^^^^^^^^^^^^ ykDK ;B . (5 $ 2) T[Zso^ 2
14H2 Gkosh bx{ T[d:'rK d[nkok fsnko ehshnK t;sK dh ^^^^^^^^^^^^^^^ tZX j[zdh ;h. ( ehws $ yohd )
T[Zso^ ehws
14H3 18thA ;dh ftZu Gkos dk ^^^^^^^^^ wkb fJzrb?Av ikD bZrk . ( fsnko $ eZuk ) T[Zso^ eZuk
15H1Gkosh ;?fBeK B/ w[rb pkdPkj ^^^^^^^^^^^ Bz{ nkgDk pkdPkj x'fPs eo fdZsk . ( sKfsnk N'g/ $ pjkdo Pkj icao)
T[Zso^ pjkdo Pkj icao
15H2 sKfsnk N'g/ BkBk ;kfjp dk gqf;ZX ^^^^^^^^^^^^^ ;h . (ioB?b $ ewKvo )
T[Zso^ioB?b
15H3 iBse EktK s/ j'NbK ftZu ^^^^^^^^^^^^ Bkb G/dGkt ehsk iKdk ;h . (GkoshnK $ nzro/IK)
T[Zso^ GkoshnK
16H1 pV"dk ^^^^^^^^^^^^^^ dk wjZstg{oB Pfjo j?. (r[ioks $ wZX gqd/P ) T[Zso^ r[ioks
16H2 ;o ;Z:d nfjwd yK B/ nbhrVQ w[jzwvB n?Arb' Uohn?ANb ^^^^^^^^^^^^^^ dh ;EkgBk ehsh . ( ;e{b $ ekbi )
T[Zso^ ekbi
16H3 ;tkwh d:kBzd ;o;tsh ;w/Z ^^^^^^^^^^^^^ Pfjo ftZu ezfBnk wjKftfdnkbk ;Ekgs ehsk frnk. ( w/om $ ebeZsk )
T[Zso^ w/om
17H1 rohp b'e nkgDh bVeh Bz{ dj/i d/D bJh ;kj{ekoK e'b'A ^^^^^^^^^^^ b?Ad/ ;B . ( eoIk
$ ikfJdkd ) T[Zso^ eoIk
17H2 nkgD/ Gok dh gsBh d/ ;sh j'D fgZS'A ^^^^^^^^^^^^^^ dh fIzdrh ftZu fJZe BtK w'V nkfJnk . (okik okw w'jB okJ/ $ ;tkwh d:kBzd )
T[Zso^ okik okw w'jB okJ/
17H3 1872 JhH ftZu e/Pt uzdo ;/B d[nkok ^^^^^^^^^^^^^^ s/ gkpzdh brkJh rJh . (d{;o/
ftnkj $ gfjb/ ftnkj ) T[Zso^d{;o/ ftnkj
17H4 sbke gqEk dk ^^^^^^^^^^^^^^^^ B/ fto'X ehsk . ( ;o ;:Zd nfjwd yK $ ;qhwsh n?Bh p/;?AN )
T[Zso^ ;o ;:Zd nfjwd yK
18H1i'fspk c{b/ Bz{ ^^^^^^^^^^^^^^ dh T[gkXh Bkb ;BwkfBs ehsk frnk . ( ;tkwh $ wjkswk )
T[Zso^ wjkswk
18H2 vkH Ghw okU nzp/deo B/ ^^^^^^^^^^^^^ JhH ftZu fJzvhg?Av?AN b/po gkoNh dh ;EkgBk ehsh . (1936 $1940 )
T[Zso^ 1936
18H3 ;wki uko torK ftZu tzfvnk j'fJnk ;h pqkjwD , ePsoh , ^^^^^^^^^^^^^^ ns/ P{do .(nS{s $ t?P )
T[Zso^ t?P
18H4 Gkosh ;wki ;[XkoeK eoe/ b'eK ftZu ^^^^^^^^^^^ dh GktBk g?dk j'Jh .( okPNotkd
$ Xowtkd ) T[Zso^ okPNotkd
19H1 ^^^^^^^^^^^^^^^^ dk toswkB Bkw u/ZBJh j? .( pzpJh $ wdok; ) T[Zso^ wdok;
19H2 bkov ^^^^^^^^^^^^^^ B/ d/P ftZu ekBz{B ftt;Ek ekfJw eoB bJh g[fb; ftGkr dh
;EkgBk ehsh .( p?fNe $ ekoBtkfb; ) T[Zso^ ekoBtkfb;
19H3 ^^^^^^^^^^^^^^^ w[rb pkdPkj nepo dh okiXkBh ;h .(csfjg[o ;heoh $ nkrok ) T[Zso^csfjg[o ;heoh
19H4 ebeZsk ^^^^^^^^^^^^^^^ dh okiXkBh j? .(fpjko $ gZSwh pzrkb) T[Zso^ gZSwh pzrkb
20H1 tzd/ wksow dk okPNoh rhs ^^^^^^^^^^^^^^^ B/ fbfynk .(pzfew uzdo u?Noih $ PshP r[iokb )
T[Zso^ pzfew uzdo u?Noih
20H2 w[BPh gq/w uzd B/ ^^^^^^^^^^^^^^^ GkPk ftZu Bktb fby/ .( pzrkbh $ fjzdh )
T[Zso^ fjzdh
20H3 19thA ;dh ftZu ^^^^^^^^^^^^ GkPk ftZu pj[s ;kok ;kfjs fbfynk frnk .(pzrkbh $ gzikph )
T[Zso^pzrkbh
20H4 oftzdo BkE N?r'o gqf;ZX ^^^^^^^^^^^^ ;h .(B/sk $ BkNeeko ) T[Zso^ BkNeeko
21H1bkov eoIB B/ ^^^^^^^^^^^^^ JhH ftZu pzrkb dh tzv ehsh .(1919 $ 1905 ) T[Zso^1905
21H2 fJzvhnB B?PBb eKro; dh ;EkgBk ^^^^^^^^^^^^^^^ B/ ehsh .( fw;No J/H UH fjT{w$ t'w//P uzdo p?Boih)
T[Zso^ fw;No J/H UH fjT{w
21H3 ^^^^^^^^^^^^^^^ B/ Gkosh b'eK ftZu okPNoh u/sBk g?dk ehsh . (w?e;w{bo $o{;' ) T[Zso^ o{;'
22H1 ;kJhwB efwPB d/ e[Zb ^^^^^^^^^^^^^ w?Apo ;B . ( ;Zs $ gzi ) T[Zso^ ;Zs
22H2 26 iBtoh 1930 JhH Bz{ ;ko/ Gkos ftZu ^^^^^^^^^^^^^fdt; wBkfJnk frnk . ( eqKshekoh $ ;[szsosk )
T[Zso^ ;[szsosk
22H3 wjkswk rKXh ih B/ ^^^^^^^^^^^^^ ftZu Bk fwbtosB nzd'bB Bz{ w[bsth eo fdZsk . (1929 $ 1928 )
T[Zso^ 1929
22H4 r[o{ e/ pkr r[od[nko/ dk gqpzX ^^^^^^^^^^^^ e'b ;h . ( wjzs ;[zdo dk; $ BokfJD dk;
)
T[Zso^ wjzs ;[zdo dk;
23H1 ^^^^^^^^^^ Bz{ Gkosh ;zftXkB fsnko eoB tkbh ew/Nh dk gqXkB pDkfJnk frnk . (vkH nzp/deo $ ;H gN/b )
T[Zso^ vkH nzp/deo
23H2 vkH okfizdo gq;kd Gkos d/ gfjb/ ^^^^^^^^^^ ;B . (gqXkB wzsoh $ okPNogsh ) T[Zso^ okPNogsh
23H3 1954 JhH ftZu ^^^^^^^^^^^^^^^ B/ Gkosh fJbke/ Gkos d/ jtkb/ eo fdZs/ . ( w[rbK
$ nzro/IK ) T[Zso^nzro/IK
23H4 ^^^^^^^^^^^^^^^ JhH ftZu iBws ;zrqfj j'fJnk . ( 1948 $ 1947 ) T[Zso^ 1948
24H1 Gkos dk ;zftXkB ^^^^^^^^^^^^^ Bzz{ bkr{ ehsk frnk . (26 iBtoh 1950 $ 15 nr;s 1947 )
T[Zso^26 iBtoh 1950
24H2 Gkos d/ gfjb/ okPNogsh ^^^^^^^^^^^^^^^^ ;B . (gzfvs itkjo bkb Bfjo{$ vkH okfizdo gq;kd )
T[Zso^ vkH okfizdo gq;kd
24H3 dki o'e{ ekBz{B ^^^^^^^^^^^^^ ftZu pfDnk . (1961 $1950 ) T[Zso^ 1961
24H4 wBZ[y fJZe ^^^^^^^^^^^^ gqkDh j? . ( ;wkfie $ okiBhfse ) T[Zso^ ;wkfie
24H5 Gkosh B/sktK B/ nkIkdh s'A pknd ^^^^^^^^^^^ ew/Nh dh ouBk ehsh . ( nkofEe $
;zftXkBe ) T[Zso^ ;zftXkBe
25H1 gq;sktBk Bz{ ;zftXkB dh ftXkB fBowksktK d/ wB dh ^^^^^^^^^^^^^^ th fejk iKdk j? . ( ukph $ e[zih )
T[Zso^ ez[ih
25H2 ;ko/ XowK Bz{ pokpo ;wMDk ;kvk^^^^^^^^^^^ j?. ( nfXeko $ eosZt ) T[Zso^ eosZt
25H3 ekBz{B d/ ;kjwD/ ;ko/ b'e ^^^^^^^^^^^^^ jB . ( ;wkB $ n;wkB ) T[Zso^ ;wkB
25H4 ;zftXkB dh ^^^^^^^^^^^^^^^ ;'X okjhA gq;sktBk ftZu ;wkBsk ns/ GkJhukok Ppd doi ehs/ rJ/ jB. ( 40thA $ 42thA )
T[Zso^42thA
26H1 Gkosh ;zftXkB ftZu ^^^^^^^^^^^^ w"fbe nfXeko doi ehs/ rJ/ jB . ( ;Zs soK d/
$ gzi soK d/ ) T[Zso^ ;Zs soK d/
26H2 ;zftXkB dh Xkok 25 ^^^^^^^^^^^^^ ftsefonK dh wBkjh eodh j? . ( Xkofwe $
;wkfie ) T[Zso^ Xkofwe
26H3 gq?; dh nkIkdh ^^^^^^^^^^^^^^^ d/ nfXeko nXhB fdZsh rJh j?. ( ;wkBsk
$;[szsosk ) T[Zso^ ;[szsosk
26H4 ^^^^^^^^^^^^^^^^^ dh ;zftXkfBe ;'X okjhA f;Zfynk dk nfXeko w"fbe nfXekoK ftZu Pkfwb ehsk frnk . (d;zpo 2004 $ d;zpo 2002 )
T[Zso^ d;zpo 2002
26H5 ;kvk coI j? fe ;ko/ XowK dk ^^^^^^^^^^^^^^^ eohJ/. ( fBokdo$ ;fseko ) T[Zso^ ;fseko
27H1 Gkos dk okPNogsh pDB bJh ^^^^^^^^^^^^ dh T[wo j'Dh ukjhdh j?. ( 35 ;kb $ 25
;kb )
T[Zso^ 35 ;kb
27H2 b'e ;Gk d/ w?ApoK dh e[Zb frDsh ^^^^^^^^^^^ j? . (543 $ 545 ) T[Zso^545
27H3 e/tb XB ;Gk jh ^^^^^^^^^ ftZu g/P ehsk iKdk j? . (b'e ;Gk $ oki ;Gk) T[Zso^b'e ;Gk
27H4 oki ;Gk d/ w?ApoK dh e[Zb frDsh ^^^^^^^^^^^^ j? . ( 250 $ 240 ) T[Zso^250
27H5 okPNogsh dk ekoiekb ^^^^^^^^^^^^^^ dk j[zdk j? . ( gzi ;kb $ S/ ;kb ) T[Zso^ gzi ;kb
28H1 n?cH nkJhH nko ^^^^^^^^^^^^ ;{uBk fog'oN Bz{ efjzd/ jB . ( gfjbh $ d{ih ) T[Zso^ gfjbh
28H2 Gkos dh ;G s' tZvh ndkbs ^^^^^^^^^^^^^ j? . (jkJhe'oN $ ;[gohw e'oN) T[Zso^ ;[gohw e'oN
28H3 ^^^^^^^^^^^^ w[eZdwk Xkok 134 nXhB doi jz[dk j? . (c"idkoh $ f;ftb ) T[Zso^c"idkoh
28H4 jkJhe'oN d/ iZi ^^^^^^^^^^^^^ ;kb sZe gdth s/ ofjzd/ jB. (65 $ 62 ) T[Zso^ 62
28H5 ^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Bz{ ;zftXkB dh oZfyne fejk iKdk j? . (fBnKgkfbek $ ekoigkfbek )
T[Zso^fBnKgkfbek
29H1 wzvb efwPB dh ;EkgBk ^^^^^^^^^^^^^^ ftZu j'Jh . (1978$ 1976 ) T[Zso^ 1978
29H2 wzvb efwPB B/ Gkos ftZu 3743 ^^^^^^^^^^^^^^ ikshnK ns/ iBikshnK dh gfjukD ehsh j? . ( gZSVhnK $ nB[;{fus )
T[Zso^ nB[;{fus
29H3 Gkos ftZu bZrGr ^^^^^^^^^^^^^^^^ s'A tZX ikshnK jB . (3000 $ 2000 ) T[Zso^3000
29H4 ^^^^^^^^^^^^ Gkos dh okPNoh GkPk j?. (;z;feqs $ fjzdh ) T[Zso^fjzdh
3H ;jh$rbsL^
1H1H;kXB e[dosh s'jc/ BjhA jB.( rbs)
1H2H iht ;kXB ikBdko t;sK s'A T[sgzB jz[d/ jB. (;jh)
1H3H wZShnK ;z;ko dh pj[s tZvh iB;zfynk Bz{ y[oke fdzdhnK jB. (;jh) 1H4H gkDh s'A fpibh fsnko BjhA ehsh iKdh j?. (rbs)
2H1H e[dosh yikfBnK Bz{ e[dosh ;kXB fejk iKdk j?. (;jh) 2H2H gkDh ehwsh ;kXB BjhA j?. (rbs)
2H3H dfonk ns/ BdhnK gkDh d/ ;'w/ jB. (;jh)
2H4H y/shpkVh gZy'A ekbh fwZNh ckfJd/wzd BjhA j?. (rbs)
2H5H Nhe ns/ o'It[Zv doZys fjwkfbnk dhnK YbkDK s'A fwbd/ jB. (;jh)
3H1H ghN ;G s'A wkVh fe;w dk e'bk jz[dk j?. (rbs) 3H2H r'nk gD fpibh fsnko eodk j? .( rbs)
3H3H :{H n?Z;H J/ ;z;ko dh ;G s'A finkdk r?; g?dk eodk j?. ( ;jh) 3H4H w?ArBhI, b'jk ns/ ;Nhb pDkT[D d/ ezw nkT[Adk j?. (;jh)
4H1 Gkos dk ;z;ko ftZu eDe g?dk eoB tkb/ d/;K ftZu d{;ok ;EkB j?. (;jh) 4H2H gzikp d/ wkbtk y/so ftZu egkj Bz{ ‘fuZNk ;'Bk’ fejk iKdk j?. (;jh) 4H3H ukj dk g"dk o/P/dko jz[dk j?. ( rbs)
4H4H ncaohek wjKdhg Bz{ e"ch d/ g"d/ dk iBwdksk wzfBnk iKdk j?. (;jh)
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8H1H jVKQ ;w/A gkDh Bz{ T[pkb e/ ghDk ukjhdk j?. (;jh) 8H2H uZeotks iK s{ckB ;XkoB jtktK jB. (rbs) 8H3H v?wK ftZu gkDh dh wksok pj[s finkdk j?. (;jh)
8H4Hnkcas gqpzXB dk ftPk e[dosh nkcasK Bkb ;zpzX oZydk j?.(;jh)
9H1H 18thA ;dh ftZu pj[s ;kohnK BthnK PeshnK dk T[Gko j'fJnk. (;jh) 9H2H gZSwh ;kfjs ns/ f;Zfynk B/ GkoshnK Bz{ ikfrqs BjhA ehsk. (rbs) 9H3H 18thA ;dh ftZu Gkos ftZu w[rb ;kwoki pj[s PeshPkbh ;h. (rbs)
9H4H nkX[fBe ekb ftZu Gkosh ns/ nzro/Ih GkPk ftZu pj[s ;kohnK g[;seK SkghnK rJhnK. (
;jh)
10H1Htk;e'^vh^rkwk 1498 JhH ftZu Gkos gjz[funk . (;jh) 10H2H v[gb/ fJZe nzro/I rtoBo ;h. ( rbs)
10H3H gzikp Bz{ nzro/Ih ;kwoki ftZu 1849 JhH ftZu fwbkfJnk frnk. (;jh) 10H4H g[osrkbhnK dhnK gqw[Zy p;shnK r'nk, dwB, w[zpJh ;B. (;jh)
11H1H bkov ekoBtkfb; B/ fJzrb?Av ftZu j?bhpoh ekbi y'fbnk. ( rbs) 11H2H nzro/I nfXekoh Gkosh ;?fBeK Bkb pj[s p[ok fttjko eod/ ;B. (;jh) 11H3 bkov fogB B/ g[fb; ftGkr ftZu ;[Xko ehs/. ( rbs)
11H4H f;ftb ;oft; gqhfynk dk wkfXnw gzikph ;h. ( rbs)
12H1H ;oeko dk fe;kBK Bkb f;ZXk ;zgoe ;h. (rbs)
12H2 nzro/IK dhnK nkofEe BhshnK ekoB Gkosh T[d:'r spkj j' rJ/. (;jh) 12H3H fe;kB nkX[fBe Yzr Bkb y/sh eod/ ;B. ( rbs)
12H4H pzrkb d/ ;EkJh pzd'p;s nB[;ko nzro/IK B/ fteoh ekBz{B bkr{ ehsk. (;jh)
13H1H epkfJbh ;wki d/ b'e pj[s nwho ;B. (rbs)
13H2H epkfJbh ;wki d/ b'eK dh ;G s'A w[ZYbh ;wkfie fJekJh gfotko j?. ( ;jh ) 13H3H poskBthA Pk;eK B/ ncahw dh y/sh eoB bJh epkfJbh y/soK T[Zs/ epIk ehsk. (;jh)
14H1HfJzrb?Av ftZu T[d:'fre eqKsh 19thA ;dh ftZu nkJh. (rbs)
14H2H ;oeko B/ wId{oK dh rbs ;[XkoB bJh c?eNoh n?eN gk; ehsk .(;jh) 14H3HBhb dh g?dktko fpjko ns/ pzrkb ftZu P[o{ j'Jh. (;jh)
14H4H bx{ T[d:'rK d/ gsB Bkb ekohro p/eko j' rJ/ . (;jh)
15H1H GkoshnK Bkb tXhnk ;b{e ehsk iKdk ;h. (rbs) 15H2H nzro/IK B/ pj[s ;ko/ ;wkfie ;[Xko ehs/. (;jh) 15H3H nzro/IK B/ ‘gkV' s/ oki eo'’ dh Bhsh ngDkJh. ( ;jh)
15H4H Gkos ftZu nzro/IK d/ oki d"okB Gkosh T[d:'r gqc[Zbs j' rJ/. (rbs)
16H1H nbhrVQ nzd'bB fjzd{ nzd'bB ;h. (rbs)
16H2H bkov w?ekb/ Bz{ f;Zfynk ew/Nh dk gqXkB pDkfJnk frnk . (;jh) 16H3H ;?vbo ew/Nh 1904 JhH ftZu fB:[es ehsh rJh. ( rbs)
16H4H ;o ;:Zd nfjwd yK Bz{ ‘;o’ dh T[gkXh 1898 JhH ftZu fwbh. (;jh)
17H1 ftXtk n"osK dk ;wki ftZu fBokdo ehsk iKdk ;h.( ;jh)
17H2 1830 JhH ftZu ;sh gqEk s/ gkpzdh brkJh rJh.(rbs)
17H3 ;o ;:Zd nfjwd yK f;oca Xkofwe f;Zfynk d/D d/ jZe ftZu ;B. (rbs) 17H4 f;zx ;Gk B/ fJ;soh f;Zfynk tZb ftP/P fXnkB fdZsk. (;jh)
18H1 wjkswk rKXh S{s^Sks Bz{ gkg ;wMd/ ;B.(;jh) 18H2 P{doK Bz{ ;G s'A T[Zuk ;wfMnk iKdk ;h. (rbs)
18H3 ;qh BokfJD r[o{ wjkokPNo d/ fJZe wjkB ;wki ;[Xkoe ;B.(rbs) 18H4 tho ;fbzrw b/ye ;B.(;jh)
19H1 gqkuhB ekb ftZu jVZgk ns/ wfjzi'dV' d' T[ZBs Pfjo ;B.(;jh) 19H2 fJzvhnK r/N e'besk ftZu j?.(rbs)
19H3 1687^ 88 JhH Bz{ wdok; ftZu Brogkfbek ekog'o/PB dh ;EkgBk ehsh rJh.(;jh) 19H4 nzro/Ih oki ;w/A y/v d/ w?dkB fsnko eotkJ/ rJ/.(;jh)
20H1 w?ohBk ;w[zdoh feBkok 6 feb'whNo bzpk j?.(;jh)
20H2 nZiebQ c'oN ;/AN ikoi fJwkos ftZu'A skfwbBkv{ oki dh ftXkB ;Gk s/ ;eZso/s d/ dcaso jB.(;jh)
20H3 1996 JhH ftZu :[B?;e' ftPt ftok;s ftZu Pkwb eo fdZsk frnk.(rbs) 20H4 tko w?w'ohnb u/ZBJh ftZu pDkfJnk frnk ;h.(;jh)
21H1 1885 JhH s'A b? e/ 1905 JhH sZe okPNotkdh nzd'bB Bz{ T[dkotkdh :[Zr fejk iKdk j?.(;jh) 21H2 ;[fozdo BkE p?Boih B/ ‘fJzvhnB n?;';hJ/PB dh ;EkgBk ehsh.(;jh)
21H3 ftfbnw i'BI Gkosh ftdtkB ;h.(rbs)
21H4 nzro/I tgkoh Gkosh b'eK Bz{ ;kwkB ;;s/ w[Zb s/ t/ud/ ;B.(rbs)
22H1 ;toki gkoNh dh ;EkgBk wjkswk rKXh ih B/ ehsh ;h.(rbs)
22H2 wjkswk rKXh B/ ‘e/;o^J/^fjzd’ dh T[gkXh ;oeko Bz{ tkg; BjhA ehsh.(rbs) 22H3 nzro/Ih ;oeko e'b ;qh jfowzdo ;kfjp d/ yIkB/ dhnK ukphnK ;B.(;jh) 22H4 Grs f;zx, okir[o{, ;[yd/t B/ B"itkB Gkos ;Gk dh ;EkgBk ehsh.(;jh) 22H5 ;o ;N?cov feqg; dh gqXkBrh j/m feqg; fwPB Gkos ftZu G/fink.(;jh)
23H1 nkIkdh fgS'A Gkos B/ nkgD/ T[d:'fre ftek; tZb e'Jh fXnkB BjhA fdZsk.(rbs) 23H2 1985 JhH ftZu ‘;koe’ dh ;EkgBk ehsh rJh (;jh)
23H3 Gkos r[ZN fBob/g bfjo ftZu Pkwb BjhA ;h.(rbs)
23H4 2 nes{po 1978 JhH Bz{ okPNoh pkbr f;Zfynk gq'rokw dk T[dxkNB ehsk frnk.(;jh) 23H5 ;kv/ d/P ftZu p/o'IrkoK dh frDsh fdB'^fdB tX ojh j?.(;jh)
24H1 fBnKgkfbek ;zftXkB dh oZfynk BjhA eodh j?.(rbs) 24H2 vKvh Bkwe ;EkB s/ rKXh ih B/ ‘Bwe ekBz{B’ s'fVnk.(;jh) 24H3 ekBz{B nfBPfus fB:w jz[d/ jB.(rbs)
24H4 Gkos ftZu ekBz{B dk PkPB ubdk j?.(;jh) 24H5 Gkos ftZu ;zftXkB ;ot T[Zu j?.(;jh)
25H1 gq;sktBk ftZu ;wkBsk Ppd doi BjhA ehsk frnk. (rbs) 25H2 t'N dk nfXeko okiBhfse fBnK gqdkB eodk j?.(;jh) 25H3 gq;sktBk Bz{ Gkosh ;zftXkB d/ nzs ftZu fbfynk j?.(rbs) 25H4 gq;sktBk dk nkozG ‘n;hA Gkos d/ b'e’ PpdK Bkb jz[dk j?.(;jh)
26H1 ;zftXkB d/ ;kjwD/ n;hA ;ko/ pokpo jK.(;jh) 26H2 nfXeko ns/ eosZt ftZu e'Jh ;zpzX BjhA j?.(rbs) 26H3 fBnKgkfbek w"fbe nfXekoK dh oZfyne j?.(;jh)
26H4 Xow dk nfXeko ;G s'A wjZstg{oB nfXeko j?.(;jh)
27H1 b'e ;Gk fJZe ;EkJh ;dB j?.(rbs)
27H2 ;z;d d[nkok pDkJ/ ekBz{B ;otT[Zu jz[d/ jB.(;jh)
27H3 ;z;dh ;oeko ftZu ekoigkfbek s/ ftXkBgkfbek ftueko r{Vk ;zpzX jzzz[dk j?.(;jh) 27H4 oki ;Gk d/ w?Apo jo d' ;kb pknd foNkfJo jz[d/ jB.(;jh)
28H1 IwhB ikfJdkd Bkb ;zpzXs MrVk c"idkoh MrVk j?.(rbs) 28H2 iZiK dh fB:[esh okPNogsh eodk j?.(;jh)
28H3 Gkos ftZu d'joh fBnKfJe gqDkbh bkr{ j?.(rbs)
28H4 fibQk ndkbsK d/ c?;fbnK fto[ZX ;ot^T[Zu ndkbs ftZu nghb ehsh ik ;edh j?.(;jh)
29H1 Gkos ftZu 50# b'e nBgVQ jB.(rbs)
29H2 Gkosh ;zftXkB B/ 22 GkPktK Bz{ wkBsk fdZsh j?.(;jh)
29H3 ;wkfie n;wkBsktK b'eszsoh ;oeko Bz{ gqGkfts BjhA eodhnK jB.(rbs) 29H4 iksh gqEk ;dhnK g[okDh j?.(;jh)
gqPB 4H fwbkB eo'L^
1H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1H e[dosh ;kXB T) gEokN pkbD
2H w'sh , x'r/ n) TgikT{ fwZNh 3H e'bk J) ;w[zdo 4H c;bK ;) gkDh, jtk
T[ZsoL ^ 1H e[dosh ;kXB;) gkDh, jtk 2H w'sh , x'r/ J) ;w[zdo 3H e'bk T) gEokN pkbD 4H c;bK n) TgikT{ fwZNhk
2H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1HGkosh p'ov T) n?b{whBhnw
2H Xosh n) dtkJhnK s/ cb 3H b?NokJhN fwZNhJ) gkDh rqfj
4H izrb ;) 1952
T[ZsoL^ 1HGkosh p'ov ;) 1952 2H Xosh J) gkDh rqfj 3H b?NokJhN fwZNh T) n?b{whBhnw 4H izrb n) dtkJhnK s/ cb
3HfwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H eZuk b'jk T) eoBkNe
2H g?No'bhnw n) T[Vh;k 3H ;'Bk J) nXks{ yfDi 4H pke;kJhN ;) j?w/NkJhN
5H npoe j) sob ;'Bk
T[ZsoL^ 1H eZuk b'jk ;) j?w/NkJhN 2H g?No'bhnw j) sob ;'Bk 3H ;'Bk T) eoBkNe 4H pke;kJhN n) T[Vh;k
5H npoe J) nXks{ yfDi
4H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1HeDe T) nk;kw
2H ukj n) cbdko c;b
3H gN;B J) nBki c;b
4H ;/p ;) o/P/dko c;b
T[ZsoL^1HeDe J) nBki c;b 2H ukj T) nk;kw 3H gN;B ;) o/P/dko c;b 4H ;/pn) cbdko c;b
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8H ekbw T ekbw n 1H ;[Bkwh T)gkDh dh xkN
2H pzp Xwke/ n)26 d;zpo 2004
3H ;'ek J)11 ;szpo 2001
T[ZsoL^ 1H ;[Bkwh n) 26 d;zpo 2004 2H pzp Xwke/ J) 11 ;szpo 2001
3H ;'ek T)gkDh dh xkN
9H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H ntX oki T) w[rb pkdPkj 2H pkpon) fJfsjkf;e fJwkos 3H eoBkNe :[ZXJ) ;nkds yK 4H fJzvhnk r/N ;) 1744 JhH
T[ZsoL^1H ntX oki J) ;nkds yK 2H pkpo T) w[rb pkdPkj 3H eoBkNe :[ZX ;) 1744 JhH
4H fJzvhnk r/N n) fJfsjkf;e fJwkos
10HfwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H coK;h;h p;shnKT) 1764 JhH
2H pe;o dk :[ZXn) uzdoBro s/ ekoheb 3H vZu p;shnKJ) 1757 JhH
4H gbk;h dk :[ZX;) e'uhB, ;{os
T[ZsoL^ 1H coK;h;h p;shnK n) uzdoBro s/ ekoheb
2H pe;o dk :[ZX T) 1764 JhH 3H vZu p;shnK ;) e'uhB, ;{os 4H gbk;h dk :[ZX J) 1757 JhH
11H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1H ukoNo n?eNT) 1886 JhH
2H o?r{b?fNzr n?eN n) 1833 JhH 3H fgN; fJzfvnk n?eN J) 1773 JhH 4Hgpfbe ;oft; efwPB ;) 1784 JhH
T[ZsoL^ 1H ukoNo n?eNn) 1833 JhH 2H o?r{b?fNzr n?eNJ) 1773 JhH
3H fgN; fJzfvnk n?eN ;) 1784 JhH 4Hgpfbe ;oft; efwPB T) 1886 JhH
12H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H Bhb ftdo'j T) T[Zso gqd/P, gzikp
2H ;EkJh ftdo'j n) 1820 JhH
3H oJhnstkVh gqpzX J) uzgkoB 4H wfjbtkVh gqpzX ;) 1793 JhH
T[ZsoL^1H Bhb ftdo'j J) uzgkoB
2H ;EkJh ftdo'j ;) 1793 JhH 3H oJhnstkVh gqpzX n) 1820 JhH
4H wfjbtkVh gqpzX T) T[Zso gqd/P, gzikp B'N^ gkm 13 ftZu'A gqPB BjhA j?.
14H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1H Nh ^ezgBh T) gN;B T[d:'r 2H ekcah n) nk;kw
3H NkN ns/ p'ohnK J) dZyDh Gkos
T[ZsoL^ 1H Nh ^ezgBh n) nk;kw 2H ekcah J) dZyDh Gkos 3H NkN ns/ p'ohnK T) gN;B T[d:'r
15H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H fogb/ T) ozr{B
2H pjkdo Pkj icao n) uoph tkb/ ekos{;
3H wzrb gKv/ J) nzro/I nc;o
T[ZsoL^ 1H fogb/ J) nzro/I nc;o 2H pjkdo Pkj icao T) ozr{B
3H wzrb gKv/ n) uoph tkb/ ekos{;
16H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1Hokik okw w'jB okJ/ T)d:kBzd n?rb' ;e{b 2H;tkwh d:kBzd ;o;tsh n) gqhwo toBk gqhfunk 3H;tkwh ftt/ekBzd J) t/dKs ekbi
4H JhPto uzdo ftfdnk;kro ;) okwkfeqPB fwPB
T[ZsoL^1H okik okw w'jB okJ/ J) t/dKs ekbi
2H ;tkwh d:kBzd ;o;tsh T) d:kBzd n?rb' ;e{b 3H ;tkwh ftt/ekBzd;) okwkfeqPB fwPB
4H JhPto uzdo ftfdnk;kro n) gqhwo toBk gqhfunk
17H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1H ;o ;:d nfjwd T) BkwXkoh nzd'bB
2H ;tkwh ftt/ekBzd n) nbhrVQ w[;fbw :{Bhtof;Nh 3H f;zx ;Gk bfjo J) okw feqPB fwPB
4H ;fsr[o{ okw f;zx ih ;) wzih ;kfjp nfwqs;o
T[ZsoL^1H ;o ;:d nfjwd n) nbhrVQ w[;fbw :{Bhtof;Nh 2H ;tkwh ftt/ekBzd J) okw feqPB fwPB
3H f;zx ;Gk bfjo ;) wzih ;kfjp nfwqs;o 4H ;fsr[o{ okw f;zx ih T) BkwXkoh nzd'bB
18H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1Htho ;fbzrw T) ;qh BokfJD Xow gohgkbD :'rw 2H i'fspk c{b/ n) ;Zfsnk P'Xe ;wki
3H gohno okwk ;tkwh J) nKXok gqd/P d/ g?rzpo 4H ;qh BokfJD r[o{ ;) wjkB ;wki ;[Xkoe
T[ZsoL^1Htho ;fbzrw J) nKXok gqd/P d/ g?rzpo 2H i'fspk c{b/ n) ;Zfsnk P'Xe ;wki 3H gohno okwk ;tkwh ;) wjkB ;wki ;[Xkoe
4H ;qh BokfJD r[o{ T) ;qh BokfJD Xow gohgkbD :'rw
19H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H pzdorkj Pfjo T) pzpJh
2H fdZbhn) PkjijkBkpkd 3HfJzihBhnfozr J) o[Veh
4H ewbk Bfjo{ gkoe ;) wdok;
T[ZsoL^1H pzdorkj Pfjo ;) wdok;
2H fdZbh n) PkjijkBkpkd 3HfJzihBhnfozr ekbi J) o[Veh
4H ewbk Bfjo{ gkoe T) pzpJh
20H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H pkb rzrkXo fsbe T) pzfew uzdo u?Noih
2HnkBzd wm n) nzro/Ih febQk
3H r'dkB J) e/;oh 4H c'oN ;/AN ikoi ;) w[BPh gq/qw uzd
T[ZsoL^ 1H pkb rzrkXo fsbe J) e/;oh
2H nkBzd wm T) pzfew uzdo u?Noih 3H r'dkB ;) w[BPh gq/qw uzd 4H c'oN ;/AN ikoi n) nzro/Ih febQk
21H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1Hj'w o{b nzd'bB T) 1914 JhH 2H w[;fbw bhr n) ;'jD f;zx GeBk 3H fwzN' wkob/ ;[Xko J) ;o ;:Zd nfjwd yK 4H rdo gkoNh ;) bkov eoIB
5H gfjbk wjK:[ZX j) 1916 JhH
T[ZsoL^ 1Hj'w o{b nzd'bB j) 1916 JhH
2H w[;fbw bhr J) ;o ;:Zd nfjwd yK 3H fwzN' wkob/ ;[Xko ;) bkov eoIB
4H rdo gkoNh n) ;'jD f;zx GeBk 5H gfjbk wjK:[ZX T) 1914 JhH
22H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H i?s' dk w'ouk T) 8 nr;s 1942 2H eqKshekoh bfjo n) wjkswk rKXh
3H Gkos SZv' nzd'bB J) wjkokik fog[dwB f;zx 4H nfjz;k ;) ;odko Grs f;zx
T[ZsoL^ 1H i?s' dk w'ouk J) wjkokik fog[dwB f;zx 2H eqKshekoh bfjo ;) ;odko Grs f;zx 3H Gkos SZv' nzd'bB T) 8 nr;s 1942 4H nfjz;k n) wjkswk rKXh
23H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n 1H yoVk ew/Nh T) d/;h fonk;s
2H j?dokpkd n) rtoBo iBob
3H dkdok s/ Bro jt/bh J) ;Zs w?Apo 4H bkov wkT[ANp?NB ;) g[osrkbh p;sh
T[ZsoL^ 1H yoVk ew/Nh J) ;Zs w?Apo 2H j?dokpkd T) d/;h fonk;s 3H dkdok s/ Bro jt/bh n) rtoBo iBob 4H bkov wkT[ANp?NB ;) g[osrkbh p;sh
24H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H vkH phH nkoH nzp/deo T) dki
2H Go{D jZfsnk n) 1930
3H f;tb Bk c[owkBh J) w;"dk ew/Nh
T[ZsoL^ 1H vkH phH nkoH nzp/deo J) w;"dk ew/Nh 2H Go{D jZfsnk T) dki
3H f;tb Bk c[owkBh n) 1930
25H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H w"fbe nfXeko T) ;zftXkB dh nkswk
2H ekBz{B n) sh;ok Gkr
3H gq;sktBk J) fBnKfJe g[Bo fBohyD 4H fBnKgkfbek ;) ;wkBsk
T[ZsoL^ 1H w"fbe nfXeko n) sh;ok Gkr 2H ekBz{B ;) ;wkBsk
3H gq;sktBk T) ;zftXkB dh nkswk 4H fBnKgkfbek J) fBnKfJe g[Bo fBohyD B'N^ gkm 26 ftZu' gqPB BjhA j?.
27H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H okPNogsh T) ;EkJh ;dB
2H oki ;Gk n) b'e ;Gk dk w[yh
3H gqXkB wzsoh J) ngqsZy u'D gqDkbh
T[ZsoL^1H okPNogsh J) ngqsZy u'D gqDkbh 2H oki ;Gk T) ;EkJh ;dB 3H gqXkB wzsoh n) b'e ;Gk dk w[yh
28H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1HiBfjZs w[eZdwk T) oki gZXo
2H T[Zu ndkbsK n) gfjbh ;{uBk fog'oN 3H n?cH nkJhH nko J) iBse fjZsK dh okyh
T[ZsoL^ 1H iBfjZs w[eZdwk J) iBse fjZsK dh okyh 2H T[Zu ndkbsK T) oki gZXo
3H n?cH nkJhH nko n) gfjbh ;{uBk fog'oN
29H fwbkB eo'L^
ekbw T ekbw n
1H gV'Q ;ko/ tX' ;ko/ T) 52#
2H gZSVhnK P/qDhnK n) ;ot f;Zfynk nfGnkB 3H ;wkBsk dk nfXeko J) g[okDh gqEk
4H S{s Sks;) 14 s'A 18 nB[S/d
T[ZsoL^1H gV'Q ;ko/ tX' ;ko/ n) ;ot f;Zfynk nfGnkB 2H gZSVhnK P/qDhnK T) 52#
3H ;wkBsk dk nfXeko ;) 14 s'A 18 nB[S/d
4H S{s Sks J) g[okDh gqEk
gqPB 5H fszB nzeK tkb/ gqPBL^
1H T) fwZNh dh gqhGkPk fdT[<
n) e[dosh ;kXB fejV/ jB<
J) w[ZeD:'r ;kXBK dh tos'A ;kBz{ ;wMdkoh Bkb feT[A eoBh ukjhdh j?<
T[ZsoL^
T)fwZNh Xosh dh ;G s'A T[gobh gsbh fijh gos j?.
n)fwZNh , doZys, gkDh , jtk nkfd e[dosh ;kXB jB.
J) fJj gdkoE ysw j'D s/ d[pkok BjhA fwbD/.
2HT) gqtk;h gzSh eh jB< fJj feZE'A nkT[Ad/ jB<
n) Gkosh p'ov dh ;EkgBk feT[A ehsh rJh<
J) Gkos ftZu e"wh gkoe fezB/ jB<
T[ZsoL^
T) i' gzSh ;kfJp/ohnk , uhB s'A Gkos nkT[Ad/ jB, T[jBK Bz{ gqtk;h gzSh efjzd/ jB.
n) izrbh ihtK Bz{ pukT[D bJh Gkosh p'ov dh ;EkgBk ehsh rJh.
J) Gkos ftZu 89 e"wh gkoe jB.
3H T) sKp/ dh tos'A feZE/^ feZE/ jz[dh j?<
n) Gkos ftZu ;'B/ dhnK ykDK d/ BK dZ;'<
J)gqwkD{ gdkoEK dh tos'A ;kBz{ fe; soK eoBh ukjhdh j?<
T[ZsoL^
T) sKp/ dh tos'A GKv/, f;Ze/ , fpibh dhnK skoK pDkT[D bJh ehsh iKdh j?.
n) Gkos ftZu e'bko, jZNh ns/ okwfroh ftZu ;'B/ dhnK ykDK jB.
J) gqwkD{ gdkoEK dh tos'A ;kBz{ pj[s jh ;[uZi/ Yzr Bkb ehsh eoBh ukjhdh j?.
4HT) wZeh s'A eh eh fsnko ehsk iKdk j?<
n) nBki c;bK d/ BK fby'.
J) e"cah dhnK fszB fe;wK d/ BK fby'.
T[ZsoL^
T) wZeh s'A r[b{e'I, ;Nkou ns/ nbe'jb fsnko ehsk iKdk j?.
n) uktb, eDe , wZeh, itko, pkiok ns/ dkbK J) 1H n?pfoek 2H o'p;Nk 3H bkfJp?foek
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8HT) nkcas fe;Bz{ efjzd/ jB<
n) wjKwkoh s'A s[jkvk eh Gkt j?<
J);[Bkwh fet/A g?dk j[zdh j?<
T[ZsoL^
T) id'A yso/ wB[Zy bJh xkse xNBktK dk o{g b? b?Ad/ jB sK nkcas ejkT[Ad/ jB.
n) id'A e'Jh fpwkoh c?b e/ pj[s tZv/ gZXo s/ b'eK Bz{ gqGkfts eodh j?.
J);[Bkwh fJZe soK dh ;w[zdoh bfjo j?, fijVh G{ukb ns/ Xosh d/ fy;eD nkfd s'A g?dk j[zdh j?.
9HT) fJfsjk;ekoK B/ Gkosh fJfsjk; Bz{ fejV/ fszB ekbK ftZu tzfvnk j?<
n) nkX[fBe ekb d"okB Gkos ftZu nkJhnK :{oghnB PeshnK d/ BK fby'.
J) nkX[fBe ekb ftZu Gkosh PkPeK B/ d/P dh noE ftt;Ek dh wip{sh bJh eh ehsk<
T[ZsoL^
T)fJfsjk;ekoK B/ Gkosh fJfsjk; Bz{ fszB ekbK ftZu tzfvnk j?L^ 1H gqkuhB 2H wZX ekb 3H nkX[fBe ekb
n) g[osrkbh, vZu, nzro/I ns/ coK;h;h
J) T[jBK B/ tgko, y/sh ns/ T[d:'r Bz{ T[sPkfjs ehsk.
10HT) tk;e'^vh^ rkwk Gkos ftZu ed'A ns/ fe; pzdorkj s/ gj[zfunk<
n) nzro/Ih Jh;N fJzvhnk ezgBh dh ;EkgBk Gkos ftZu ed'A j'Jh<
J) eoBkNe dk gfjbk :[ZX ed'A ysw j'fJnk<
T[ZsoL^
T) 27 wJh 1498 JhH Bz{ ekbheN dh pzdorkj s/.
n) nzro/Ih Jh;N fJzvhnk ezgBh dh ;EkgBk 31 d;zpo 1600 JhH Bz{ j'Jh.
J) eoBkNe dk gfjbk :[ZX 1748 JhH ftZu ysw j'fJnk.
11HT) Gkos ftZu f;ftb ;oft; dk w'Yh e"D ;h<
n) bh^ efwPB dh ;EkgBk ed'A ehsh rJh<
J) fejVk gfjbk Gkosh f;ftb ;oft; dh gqhfynk gk; eo ;fenk<
T[ZsoL^
T) Gkos ftZu bkov ekoBtkfb; f;ftb ;oft; dk w'Yh ;h.
n) bh efwPB dh ;EkgBk 1923 JhH ftZu ehsh rJh.
J) ;fszdo BkE N?r'o gfjbk Gkosh ;h fi;B/ f;ftb ;oft; dh gqhfynk gk; ehsh.
12HT) nzro/IK dhnK G{wh ;zpzXh BhshnK dk w[Zy T[d/P eh ;h<
n) ;EkJh pzd'p;s fe;B/ bkr{ ehsk<
J) nzro/IK B/ pzrkb, fpjko ns/ T[Vh;k dh dhtkBh ed'A gqkgs ehsh<
T[ZsoL^
T) Gkos ftZu'A tZX s'A tZX XB fJZemk eoBk.
n) ;EkJh pzd'p;s bkov ekoBtkfb; B/ bkr{ ehsk.
J) nzro/IK B/ pzrkb, fpjko ns/ T[Vh;k dh dhtkBh 1765 JhH ftZu gqkgs ehsh.
13HT) epkfJbh ;wki d/ b'eK d/ w[Zy XzX/ fejV/ ;B<
n) epkfJbh ;wki s'A eh Gkt j?<
J) epkfJbh ftdo'jK d/ B/sktK d/ BK fby'<
T[ZsoL^
T) epkfJbh ;wki d/ b'eK d/ w[Zy XzX/ fPeko eoBk ns/ wZShnK cVBk ;B.
n) epkfJbh ;wki s'A Gkt Gkos d/ nkfdtk;h b'eK s'A j?.
J) sho[s f;zx, f;ZX{ ns/ ekoB, fpo;k w[zvk.
14HT) Gkos ftZu ukj dk gfjbk pkr feZE/ brkfJnk frnk<
n) Gkos ftZu e"cah T[d:'r Bz{ jkBh feT[A gj[zuh<
J)Gkos ftZZu ;{sh eZgV/ dk gfjbk T[d:'r ed'A brkfJnk frnk <
T[ZsoL^
T) Gkos ftZu ukj dk gfjbk pkr nk;kw ftZu brkfJnk frnk.
n) Gkos dh e"cah dk w[ekpbk pqkIhb dh e"cah Bkb ;h , fijVh pj[s tXhnk ;h.
J) Gkos ftZu ;{sh eZgV/ dk gfjbk T[d:'r 1853 JhH ftZu brkfJnk frnk.
15 HT) 1857 JhH dk ftdo'j ;G s'A gfjbK feZE/ P[o{ j'fJnk<
n) 1857 JhH d/ ftdo'j dk gfjbk Pjhd e"D ;h<
J) 1857 JhH d/ ftdo'j dk ssekbhB ekoB dZ;'<
T[ZsoL^
T) 1857 JhH dk ftdo'j ;G s'A gfjbK p?oeg[o SkT[Dh s'A P[o{ j'fJnk.
n)1857 JhH d/ ftdo'j dk gfjbk Pjhd wzrb gKv/ ;h.
J) uoph tkb/ ekos{; ;B.
16 HT) jzNo efwPB ed'A fB:[es ehsk frnk<
n) ‘p/f;e f;Zfynk’ nXhB fezB/ ;kb d/ pZfunK Bz{ w[cas f;Zfynk fdZsh iKdh j?<
J) okik okw w'jB okJ/ fejVhnK GkPktK d/ ftdtkB ;B<
T[ZsoL^
T) jzNo efwPB 1882 JhH ftZu fB:[es ehsk frnk.
n) ‘p/f;e f;Zfynk’ nXhB 6 s'A 14 ;kb d/ pZfunK Bz{ w[cas f;Zfynk fdZsh iKdh j?.
J) pzrkbh, cako;h, ;z;feqs, T[od{ ns/ nzro/Ih GkPktK d/.
17 HT) nkohnk ;wki d/ ;z;Ekge e"D ;B<
n) ‘nkBzd ftnkj’ dh gqDkbh fe;B/ ubkJh<
J);zrs ;Gk dh ;EkgBk ed'A ns/ fe;B/ ehsh<
T[ZsoL^
T) nkohnk ;wki d/ ;z;Ekge ;tkwh d:kBzd ;o;tsh ;B.
n) ‘nkBzd ftnkj’ dh gqDkbh ;qh ;fsr[o{ okw f;zx ih B/ ubkJh.
J) ;zrs ;Gk dh ;EkgBk 1860 JhH ftZu e/Pt uzdo ;/B B/ ehsh
18 HT) ;sh gqEk Bz[{ fe;B/ r?o ekBz{Bh x'fPs ehsk<
n) vkH Ghw okU nzp/deo d[nkok rfms d' okiBhfse dbK d/ BK fby'<
J) 19thA ns/ 20thA ;dh d/ ;wkfie ns/ Xkofwe ;[Xko nzd'bBK d/ BK fby'<
T[ZsoL^
T) bkov ftfbnw p?fNe B/ ;sh gqEk Bz{ r?o ekBz{Bh x'fPs ehsk.
n) 1H b/po gkoNh 2H P?fvT{bv ek;N c?vo/PB
J) 1H pqjw' ;wki 2H nkohnk ;wki 3H BkwXkoh bfjo
19 HT) rzrk Bfjo ftZu gkDh ed'A SZfvnk frnk<
n) Gkos ftZu gfjbh o/bt/ bkJhB fe; d[nkok, ed'A ns/ feZE'A s'A feZE/ sZe pDkJh rJh<
J) pzpJh Pfjo feZE/ ;fEs j?<
T[ZsoL^
T) rzrk Bfjo ftZu gkDh 8 ngq?b 1853 JhH Bz{ SZfvnk frnk.
n) Gkos ftZu gfjbh o/bt/ bkJhB bkov vbj"Ih d[nkok, 1853 JhH ftZu pzpJh s'A EkBk sZe pDkJh rJh.
J) pzpJh Pfjo wjkokPNo oki ftZu nop ;kro d/ g{oph sZN s/ ;fEs j?.
20 HT) oftzdo BkE N?r'o B/ ebk GtB dh ;EkgBk feZE/ ehsh<
n) bx{ tkosk d/ gqf;ZX b/yeK d/ BK fby'<
J) ‘fteN'ohnk NowhB;’ Bz{ j'o fejV/ BK Bkb ikfDnk iKdk j?<
T[ZsoL^
T) oftzdo BkE N?r'o B/ ebk GtB dh ;EkgBk PKsh fBe/sB ftZu ehsh.
n) 1H oftzdo BkE N?r'o 2H w[BPh gq/w uzd 3H :;gkb
J) ‘fteN'ohnk NowhB;’ Bz{ ‘SZsogsh fPtkih’ d/ BK Bkb ikfDnk iKdk j?.
21HT) rdo bfjo d/ gqXkB e"D ;B<
n) fJbpoN fpZb fe;B/ g/P ehsk<
J) eKro; dh tzv fejV/ d' GkrK ftZu j'Jh<
T[ZsoL^
T) rdo bfjo dk gqXkB pkpk ;'jD f;zx GeBk ;h.
n) fJbpoN fpZb bkov fogB B/ g/P ehsk.
J)eKro; dh tzv Bow db ns/ row db ftZu j'Jh.
22 H T) ;qH Grs f;zx ns/ T[;d/ ;kEhnK Bz{ ed'A cK;h j'Jh<
n) ;kJhwB efwPB Gkos ed'A nkfJnk<
J) Bk fwbtosB nzd'bB ed'A tkg; fbnk<
T[ZsoL^
T) T[jBK Bz{ 23 wkou 1931 JhH Bz{ cK;h dh ;Ik fdZsh rJh.
n) ;kJhwB efwPB Gkos 1928 JhH ftZu nkfJnk.
J) Bk fwbtosB nzd'bB 1922 JhH ftZu tkg; fbnk frnk.
23HT) okiK dk g[BormB ed'A ehsk frnk<
n) r[ZN fBob/g bfjo dk fgskwk e"D ;h<
J) Gkos ns/ uhB d/ ftueko :[ZX ed'A ns/ fe; ekoB j'fJnk<
T[ZsoL^
T) okiK dk g[BormB Btzpo 1956 ehsk frnk.
n) r[ZN fBob/g bfjo d/ fgskwk Gkos d/ gzfvs itkjo bkb Bfjo{ , :{r';bkthnk d/ okPNogsh NhN' ns/ fw;o d/ okPNogsh e/;o ;B.
J) Gkos ns/ uhB d/ ftueko :[ZX 1962 JhH ftZu ;hwktosh MrfVnK ekoB j'fJnk.
24HT) ;zftXkB s'A eh Gkt j?<
n) Gkos dk ;zftXkB fsnko eoB bJh fezBK ;wK bZrk<
J) Pokppzdh ekBz{B feZE/ feZE/ gk; ehs/ rJ/<
T[ZsoL^
T) ;zftXkB fJZe ekBz{Bh d;skt/i j?.
n)Gkos dk ;zftXkB fsnko eoB bJh 2 ;kb 11 wjhB/ ns/ 18 fdB bZr/.
J) Pokppzdh ekBz{B r[ioks , jfonkDk ns/ e/ob ftZu gk; ehs/ rJ/.
25HT) ‘Xow fBogZysk’ Ppd dk eh noE j?<
n) Gkosh ;zftXkB dk gfjbk nkdoP eh ;h<
J) ;wkBsk s'A eh Gkt j?<
T[ZsoL^
T) ‘Xow fBogZysk’ dk noE j? fe oki iK ;oeko dk nkgDk e'Jh Xow BjhA jz[dk.
n) Gkosh ;zftXkB dk gfjbk T[d/P nzdo{Bh ns/ pkjoh ;[szsosk gqkgs eoBk ;h.
J) ;wkBsk s'A Gkt j? fe oki d/ ;ko/ Bkrfoe Gkt/A T[j fe;/ th iksh iK Xow Bkb ;zzpzX oZyd/ j'D, ;ko/ ;wkB jB.
26HT)w[cas s/ bkIwh ftZfdnk dk nfXeko fejVh iwks sZe bkr{ j?<
n) Gkosh ;zftXkB ftZu w"fbe nfXeko fejV/ nB[S/d ftZu doi jB<
J) ;wkBsk dk nfXeko fe; soK dk nfXeko j?<
T[ZsoL^
T) w[cas s/ bkIwh ftZfdnk dk nfXeko nZmthA iwks sZe bkr{ j?.
n)Gkosh ;zftXkB ftZu w"fbe nfXeko 14 s'A 32 nB[S/d ftZu doi jB.
J) ) ;wkBsk dk nfXeko ;G s'A w[ZYbk nfXeko j?.
27HT) nkIkd Gkos d/ gfjb/ gqXkB wzsoh e"D ;B<
n) ;z;d d/ d'BK ;dBK ftZu j'J/ wsG/dK Bz{ e"D d{o eodk j?<
J) ;oeko d/ fejV/ fejV/ fszB o{g jz[d/ jB<
T[ZsoL^
T)nkIkd Gkos d/ gfjb/ gqXkB wzsoh gzfvs itkjo bkb Bfjo{ ;B.
n) ;z;d d/ d'BK ;dBK ftZu j'J/ wsG/dK Bz{ okPNogsh d{o eodk j?.
J) 1H ftXkB gkfbek 2H ekoi gkfbek 3H fBnK gkfbek
28HT) Gkos ftZu ;G s'A tZvh ndkbs fejVh j?<
n) ;oekoh tehb e"D j[zd/ jB<
J) g[fb; ftGkr dh ;G s'A S'Nh ;z;Ek fejVh j?<
T[ZsoL^
T)Gkos ftZu ;G s'A tZvh ndkbs ;[gohw e'oN j?.
n) fijV/ tehb ;oeko tb'A w[eZdwk bVd/ jB, T[jBK Bz{ ;oekoh tehb efjzd/ jB.
J) g[fb; ftGkr dh ;G s'A S'Nh ;z;Ek EkDk j?.
29 H T) nBgVQsk fe;Bz{ efjzd/ jB<
n) eh w?bk Y'D dh gqEk pzd j' uZ[eh j?<
J) S{sSks Bz{ ekBz{Bh ngokX feT[A x'fPs ehsk frnk j?<
T[ZsoL^
T) nBgVQsk dk noE j?^ b'eK dk gfVQnk fbfynk BK j'Dk n) ih jK , w?bk Y'D dh gqEk nZiebQ pzd j' u[eh j?.
J) S{sSks Bz{ ekBz{Bh ngokX fJ;bJh x'fPs ehsk frnk j? feT[Afe fJj fJZe nDwBZ[yh gqEk j?.
gqPB 6H gzi nzeK tkb/ gqPBL^
1H T) ;kXBK dh/ ;jh ;KG ;zGkb fet/A j' ;edh j?<
T[Zso^ ;kXBK dh ;jh ;KG ;zGkb bJh fJjBK dh g{oh tos'A ehsh ikt/ ns/ d[oT[g:'r s'A pukfJnk ikt/.
2H T) gkDh d/ w[Zy ;'fwnK d/ BK fby'.
n) e[dosh pB;gsh s'A eh gqkgs j[zdk j?<
T[Zso^ T) 1H toyk 2H dfonk ns/ BdhnK 3H BfjoK 4H sbkp 5H Xosh j/mbk gkDh.
n) e[dosh pB;gsh s'A ;kBz{ cb, pkbD , bZeV , r{zd, po'Ik, skoghB bky, opV, uwVk, dtkJhnK ns/ iVQh p{NhnK gqkgs j[zdhnK jB.
3H T) yfDi gdkoEK dh gqhGkPk fby'.
n) pj[^T[d/Ph g'qi?eN eh jz[d/ jB<
T[Zso^ T) yfDi gdkoE T[j e[dosh gdkoE jB fijV/ Xosh d/ nzdo{Bh fjZ;/ ftZu gkJ/ iKd/ jB ns/ fijV/ fJZe iK nB/e sZsK s'A pDd/ jB.
n) v?w iK gq'i?eN i' gD fpibh fsnko eoB bJh brkJ/ iKd/ jB, ns/ fJ; d/ Bkb Bkb j'o T[d/P fit/A f;zukJh nkfd dh g{osh eod/ jB , Bz{ pj[^T[d/P g'qi?eN efjzd/ jB.
4H T) gzikp ftZu y/shpkVh s/ B'N fby'.
T[Zso^ gzikp y/shpkVh ftZu Gkos ftZu'A pj[s nZr/ j?. gzikp d/ 58# b'e y/shpkVh eod/
jB.FfJZE'A dh fwZNh T[gikT{ fe;w dh j?.
B'N^ nekdfwe ;kb 2018^19 bJh G{r'b Gkr d/ ‘gkm BzL 5 T[d:'fre ftek;L fe;wK ns/ tzv, gkm BzL 6 w[Zy T[d:'rL ftnkfynk s/ s[bBkswe nfXn?B, gkm BzL 7 wBZ[yh ;kXB ns/ Bkrfoe PkPso Gkr dk gkm BzL 30 ;wkfie y/so ftZu ;oeko d/ :sB ns/ fJBQK d/ gqGkt Bk gVQkJ/
ikDr/ ns/ Bk jh w[bKeD ehsk ikt/rk . fJ; eoe/ fJjBK gkmK d/ ftZu'A gqPB fJ; ftZu Pkwb BjhA ehs/ rJ/ jB.
8H T) G{ukb sA' s[jkvk eh Gkt j?< fJ;Bz{ fet/A wkfgnk ik ;edk j?<
n) itkbkw[yh fe;Bz{ efjzd/ jB<
T[Zso^ T) Xosh d/ fjZbD Bz{ G{ukb dk BK fdZsk iKdk j?.fJ;Bz{ foeNo g?wkB/ Bkb wkfgnk iKdk j?.
n) bktk d/ Xosh s/ nkT[D dh fefonk Bz{ itkbkw[yh fejk iKdk j?. fJj fszB soK dk jz[dk j?.
9H T) ;oekoh d;skt/IK s/ B'N fby'.
T[Zso^ ;oekoh d;skt/I nkX[fBe Gkosh fJfsjk; d/ wjZstg{oB ;o's jB.fJjBK d;skt/IK s'A
;kBz{ Gkos ftZu ftd/Ph PeshnK dhnK rshftXhnK ns/ gqPk;B dh ikDekoh fwbdh j?.
10H T) b?g; dh Bhsh s/ B'N fby'.
T[Zso^ b?g; dh Bhsh bkov vbj"Ih B/ ngBkJh, fi; nB[;ko fijV/ Gkosh Pk;e dh nkgDh e'Jh ;zskB BjhA ;h, T[jBK Bz{ g[Zso r'd b?D dh nkfrnk BjhA fdZsh iKdh ;h ns/ T[;dh w"s s'A pknd T[;dk oki nzro/Ih ;kwoki ftZu fwbk fbnk iKdk ;h.
11H T) fBnK ftt;Ek s/ B'N fby'.
T[Zso^ nzro/IK B/ Gkos Bz{ wjZstg{oB d/D fdZsh ‘fbys ekBz{B’ . 1773 JhH ftZu ebeZs/ ftZu
;ot T[Zu ndkbs dh ;EkgBk ehsh ns/ ‘bkov ekoBtkfb; e'v BK dh g[;se fsnko ehsh.
12 T) Bhb ftdo'j s/ B'N fby'.
T[Zso^ Bhb dh y/sh eoB tkb/ fe;kBK b? Bhb T[sgkdB s/ tZX brkB brkT[D fto[ZX ftdo'j eo fdZsk . fJj ftdo'j 1858 JhH s'A 1860 JhH ftZu pzrkb ns/ fpjko ftZu c?fbnk.
13H T) fpo;k w[zvk s/ B'N fby'.
T[Zso^ fpo;k w[zvk fJZe PeshPkbh nkdwh ;h/. T[; e'b d?th PeshnK ;B . b'e T[;Bz{ gqwkswk dk d{s wzBd/ ;B.T[j Pkj{ekoK s'A Bcos eodk ;h.
14H T) Gkosh t;s{nK wPhBK d[nkok pDhnK t;s{nK dk w[ekpbk feT[A BjhA eo ;ehnK<
T[Zso^ Gkosh t;s{nK wPhBK dhnK t;s{nK dk w[ekpbk Bk eo ;ehnK feT[Afe wPhBh t;s{nK
;kca ns/ ;[zdo j'D d/ Bkb Bkb ;;shnK th ;B.
15H T) MK;h dh okDh B/ 1857 JhH d/ ftdo'j ftZu Gkr feT[A fbnk<
T[Zso^ 1857 JhH d/ ftdo'j ftZu MK;h dh okDh B/ Gkr fJ; bJh fbnk feT[Afe nzro/IK B/ T[;d/
r'd bJ/ g[Zso Bz{ MK;h dk T[ZsokfXekoh wzBD s'A fJBeko eo fdZsk.
16H T) gZSwh f;Zfynk gqDkbh d/ gqGkt fby'.
T[Zso^ 1H gZSwh f;Zfynk Bkb Gkos ftZu okPNoh ikfrqsh T[sgzB j'Jh 2H f;Zfynk wfjzrh j'D ekoB fInkdkso b'e nBgVQ ofj rJ/.
3H gZSwh f;Zfynk Bkb Gkos ftub/ nzX ftPtkPK dk ykswk j'fJnk .
17H T) gqkoEBk ;wki dh ;EkgBk ed'A j'Jh < fJ;d/ d' w[Zy B/sk e"D ;B<
n) ;qhwsh n?Bh p/;?AN Gkos ed'A nkJh< T[jBK dk ;zpzX fe; ;z;Ek Bkb ;h<
T[Zso^ T) gqkoEBk ;wkidh ;EkgBk 1867 JhH ftZu j'Jh. fJ;d/ d' w[Zy B/sk wjKd/t r'fpzd okBkv/
ns/ okw feqPB r'gkb Gzvkoeo ;B.
n) ;qhwsh n?Bh p/;?AN 1893 JhH ftZu Gkos nkJh . T[jBK dk ;zpzX fEU;'cheb ;';kfJNh Bkb ;h.
18H T) rKXh ih d/ n;fj:'r nzd'bB ftZu BhthA iksh d/ b'eK B/ fjZ;k feT[A BjhA fbnk<
T[Zso^ n;fj:'r nzd'bB ftZu BhthA iksh d/ b'eK B/ fjZ;k fJ;bJh BjhA fbnk feT[Afe eKro; B/
;wki ftZu S{s^ Sks ysw eoB bJh e'Jh m'; edw BjhA u[Zfenk ;h.
19H T) p;shtkd s'A eh Gkt j?<
T[Zso^ p;shtkd s'A Gkt j? fe fe;/ d/P s/ fe;/ d{i/ d/P d[nkok okiBhfse , nkofEe ns/
;wkfie o{g s'A nfXeko eoBk.
20H T) ‘fgqz; nkca t/bI fwT{Ihnw’ s/ B'N fby'.
n) ‘r/Nt/ nkca fJzvhnk’ s/ B'N fby'.
T[Zso^ T) ‘fgqz; nkca t/bI fwT{Ihnw’ Bz{ nZiebQ ‘SZsogsh fPtkih wjkoki t;s{ ;zrqfjb:’
fejk iKdk j?. fJj r/Nt/ nkca fJzvhnk d/ B/V/ dZyDh w[zpJh ftZu ;fEs j?.
n) ‘r/Nt/ nkca fJzvhnk’ ‘fgqz; nkca t/bI fwT{Ihnw’ d/ B/V/ nop ;kro d/ ezY/ s/ ;fEs j?.
fJ;Bz{ ikoi ftbN/N ns/ T[;d/ d';s i'jB p?r B/ fsnko ehsk ;h.
21H T) rdo gkoNh dh ;EkgBk ed'A , feZE/ ns/ fe; d[nkok ehsh rJh<
T[Zso^ rdo gkoNh dh ;EkgBk 1913 JhH ftZu nwohek ns/ e?B/vk ftZu ofjD tkb/ GkoshnK B/
ehsh ;h. FfJ;dh ;EkgBk ;kB caoKf;;e' ftZu j'Jh ;h.
22H T) fybkcas nzd'bB s'A eh Gkt j?<
n) ;toki gkoNh dk eh T[d/P ;h<
T[Zso ^ T) Gkos d/ w[;bwkB s[oeh d/ ;[bskB Bz{ nkgDk ybhcak ns/ Xkofwe B/sk wzBd/ ;B.
gfjb/ ftPt :[ZX s'A pknd nzro/IK B/ T[; Bkb uzrk ;b{e BjhA ehsk. fJ;bJh w[;bwkBK B/
nzro/IK d/ fto[ZX nzd'bB nkozG eo fdZsk.
n) ;toki gkoNh dk w[Zy T[d/P u'DK ftZu Gkr b?Dk ns/ ;[szsosk gqkgsh bJh ;zzxoP eoBk ;h.
23H T) ‘bkj"o ;wM"sk’ fe; d/ ftueko j'fJnk ns/ fJ;dk T[d/P eh ;h<
n) GkPktkd dh ;wZf;nk eh j?<
T[Zso^ T) ‘bkj"o ;wM"sk’ Gkos s/ gqXkB wzsoh nNb fpjkoh tkigkJh ns/ gkfe;skB d/ gqXkB wzsoh BtkI Pohc ftueko j'fJnk . fJ;dk T[d/P Gkos ns/ gkfe;skB d/ nkg;h MrfVnK Bz{
Pkshg{oB Yzr Bkb ;[bMkT[Dk ;h.
n) ;kv/ d/P ftZu tZy^ tZy GkPk p'bD tkb/ b'e ofjzd/ jB. fJj ;wZf;nk fJ; eoe/ j? feT[Afe e[M b'e nkgDh GkPk Bz{ j'o GkPktK s'A uzrk ;wMd/ jB.
24H T) ‘ekBz{B’ d/ Ppdh noE fby'.
n) fBnKgkfbek dh fBogZysk s'A eh Gkt j?<
T[Zso^ T) ‘ekBz{B’ nzro/Ih GkPk d/ Ppd ‘bkn’ dk nB[tkd j?. ‘bkn’ Ppd fNT{N'fBe Ppd
‘b?r’ s'A fBefbnk j? fi; dk noE j? ‘fBPfus’. fJ; soK ekBz{B dk noE j? fBPfus fB:w.
n) fBnKgkfbek dh fBogZysk s'A Gkt j? fe T[j ekoigkfbek iK ftXkBgkfbek d/ dpkU s'A fpBK
;[szso o{g ftZu fBnK eo/.
25H T) gq;sktBk s'A eh Gkt j?<
T[Zso^T) gq;sktBk ;zftXkB dh nkswk j?. fJ; ftZu ;zftXkB d/ w[ZYb/ T[d/P ns/ nkdoP fdZs/
rJ/ jB.
26H T) nfXekoK s'A eh Gkt j?<
T[Zso^T) nfXeko wBZ[y dhnK T[j T[fus wzrK jB fijVhnK T[;d/ ftek; ns/ efbnkD bJh io{oh jB.
27H T) ‘;z;d’ d/ Ppdh noE fby'.
T[Zso^T) ;z;d nzro/Ih Ppd gkobhw?AN dk nB[tkd j?. ;z;d fJZe nfijh ;z;Ek j? fiZE/ p?m e/ b'e okPNoh ns/ nzso okPNoh ftfPnK s/ rZbpks eod/ jB.
28H T) ftP/P ndkbs ekBz{B eh j?<
T[Zso^T) ftP/P ndkbs ekBz{B nB[;ko ftP/P ndkbsK d/ c?;fbnK d/ fto[ZX nghb e/tb ;otT[Zu ndkbs ftZu jh ehsh ik ;edh j?.
29H T) ;oeko d[nkok nBgVQsk ysw eoB bJh eh isB ehs/ ik oj/ jB<
T[Zso^ T) ;ko/ d/P ftZu ;ot f;Zfynk nfGnkB ubkfJnk ik fojk j?.nZmthA P/qDh sZe w[cas f;Zfynk io{oh eo fdZsh rJh j?. f;Zfynk d/ nfXeko Bz{ w"fbe nfXekoK ftZu Pkwb ehsk frnk j?.