Page 1 of 8
आदशूपऽम ् आदशूपऽम ् आदशूपऽम ्
आदशूपऽम ्––––2019201920192019----20202020 संृतम ्
संृतम ्संृतम ्
संृतम ्((((केिकम ्केिकम ्केिकम ्केिकम ्)))) SanskritCore(322) SanskritCore(322) SanskritCore(322) SanskritCore(322)
क)ा
क)ा
क)ा
क)ा––––XIIXIIXIIXII समयःसमयः
समयःसमयः––––होराऽयम ्होराऽयम ्होराऽयम ्होराऽयम ् अ3योजनाअ3योजनाअ3योजना अ3योजना पूणा3ाःपूणा3ाःपूणा3ाःपूणा3ाः----80808080 अवधात;म ्
अवधात;म ् अवधात;म ् अवधात;म ्----
1111.... अ=ाम ्अ3योजनायांूद>ािनउ>रािणिनदशा@कािनसिA।ूद>ािनउ>रािणअितिरCािप
सDभानुसारम ्अGािनउ>रािणभिवतुम ्अहिA।
2222.... अनुHेदेIोकेवाआधािरताःूाःअवबोधा@काःसिA।अतःिवKाLथनःअनुHेदेूद>शNानां
Oानेसमभाव-पयायवाची-शNानांूयोगंकतुSशTुविA।तदथम ्अ3ाःदेयाः।यिदिवKाLथनः
उ>रदान-समयेसमुिचतानांिवभUीनांवचनानांूयोगंनकुविAतLहअंशतःअ3ाःकतनीयाःनतु
सVूणा3ाः।
3333.... ऽुिटपूणवतGै;ाकरणा@क-ूयोगायचअनुपाततःअ3ाःकतनीयाःनतुसVूणा3ाः।
4444.... आंिशक-[ासमुिचते\ःउ>रे\ःअिपअ3ाःदेयाः।
5555.... ‘ख’खaडे(रचना@क-कायc)वाdरचनाूमुखानतुवाdसौDय-तfम ्।अतःआंिशकवाdशुgयेअिप
अ3ाःदेयाः।
6666....यिदछाऽःअितिरUयिदछाऽःअितिरUयिदछाऽःअितिरUयिदछाऽःअितिरU----ूानाम ्उ>रािणिलखिततLहछाऽिहताययऽअिधकाःअ3ाःदातुंशdAेताशानांूानाम ्उ>रािणिलखिततLहछाऽिहताययऽअिधकाःअ3ाःदातुंशdAेताशानांूानाम ्उ>रािणिलखिततLहछाऽिहताययऽअिधकाःअ3ाःदातुंशdAेताशानांूानाम ्उ>रािणिलखिततLहछाऽिहताययऽअिधकाःअ3ाःदातुंशdAेताशानां
ूानांूानांूानांूानांमूkा3नंकरणीयम ्मूkा3नंकरणीयम ्मूkा3नंकरणीयम ्मूkा3नंकरणीयम ्।।।।यथािचऽवणनेपlवाdानांलेखनम ्अभीmंपरंछाऽःयिदसnवाdािन
िलखिततLहतऽकेवलंूथम-पlवाdानांनअिपतुयािनवाdािनउ>मािनसिAतेषांमूkा3नंकरणीयम ् 7.7.
7.7.ूिनमाण=ूेूिनमाण=ूेूिनमाण=ूेूिनमाण=ूे½½½½अ3ःवाdलेखनायअ3ःवाdलेखनायअिrअ3ःवाdलेखनायअ3ःवाdलेखनायअिrअिrअिr,½,½,½,½अ3tूवाचकिचuाय।अ3tूवाचकिचuाय।परंअ3tूवाचकिचuाय।अ3tूवाचकिचuाय।परंपरंपरंसvक्सvक्सvक्सvक्----ूिनमाणंूिनमाणंूिनमाणंभवितूिनमाणंभवितभवितभवित
तदाएवूवाचकिचu=कृतेअ3ाःूदेयाःतदाएवूवाचकिचu=कृतेअ3ाःूदेयाःतदाएवूवाचकिचu=कृतेअ3ाःूदेयाःतदाएवूवाचकिचu=कृतेअ3ाःूदेयाः।।।।
खaडः
खaडः
खaडः
खaडः––––कककक अपिठत
अपिठत अपिठत
अपिठत----अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ् 101010अ3ाः10अ3ाःअ3ाःअ3ाः
1111.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंगKांशंअधोिलिखतंगKांशंगKांशंगKांशंपिठyापिठyापिठyापिठyाूद>ूानामु>रािणूद>ूानामु>रािणूद>ूानामु>रािणूद>ूानामु>रािणसंृतेनसंृतेनसंृतेनसंृतेनिलखतिलखतिलखतिलखत---- ((((अअअ))))एकपदेनअ एकपदेनएकपदेनएकपदेनउ>रतउ>रतउ>रतउ>रत---- ((((केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्)))) केवलंूचतुmयम ् ½½××××4444====2222½½ (i)राजमागc
(ii)सेवकाः
(iii)|ीपुऽािद\ः
(iv)िभ)ुः
(v)तथागतः
Page 2 of 8
((((आआआ))))पूणवाdेनआ पूणवाdेनपूणवाdेनपूणवाdेनउ>रतउ>रतउ>रतउ>रत----((((केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्)))) 2222××××2222====4444 (i)भगवान ्बुgःिभ)ुंिदःूणामिनवेदन=अिभूायंपृHित।
(ii)सेवकान ्ूितूणामःअःनेहंवाkंसौहादSचसूचयित।
(iii)पूविदिशकृतःनमारःतुमातािपतृ\ांगृहािमनेचभवित।दि)णिदक्आचायाय, पिँचमिदक्|ीपुऽािद\ः,उ>रिदक्चिमऽादीनांकृतेभवित।एवमेवऊिदक्
ौमणॄाणे\ःअधोिदक्चसेवके\ःभवित।
((((इइइइ))))अ=अ=अ=अनुHेद=अ=अनुHेद=अनुHेद=समुिचतंअनुHेद=समुिचतंसमुिचतंसमुिचतंशीषकंशीषकंशीषकंशीषकंिलखतिलखतिलखतिलखत। 1111××××1111====1111 ((((ईईईई))))यथािनदcशम ्यथािनदcशम ्यथािनदcशम ्उ>रतयथािनदcशम ्उ>रतउ>रतउ>रत----((((केवलंकेवलंकेवलंूऽयम ्केवलंूऽयम ्ूऽयम ्)))) ूऽयम ् 1111××××3333====3333 (i)सेवके\ः
(ii)अॄवीत ् (iii)भगवान ्
(iv)गHन ्
खaडः
खaडःखaडः
खaडः––––खखखख रचना@क
रचना@क रचना@क
रचना@क––––कायम ्कायम ्कायम ्कायम ् 15151515अ3ाःअ3ाःअ3ाःअ3ाः
2222.... भवान ्/भवतीरमेशः/रमा।शैि)क-ॅमण-दलेसमावेशायूधानाचायाS
ूितिलिखतेआवेदनपऽेिरUOानािनमूषातःिचyा,पूरियyाचपुनःपऽं
िलखत-
½
½½
½××××10101010====5555
सेवायाम ्
(i)ूधानाचायाःूधानाचायाःूधानाचायाःूधानाचायाः
राजकीयसवदयसहिश)ािवKालयः,सुानपुरी
िवषयः-(ii)शैि)कॅमणदलेसमावेशायिनवेदनम ्शैि)कॅमणदलेसमावेशायिनवेदनम ्शैि)कॅमणदलेसमावेशायिनवेदनम ्शैि)कॅमणदलेसमावेशायिनवेदनम ्।
माGाः!
सादरं(iii)िनवेदनीयम ्िनवेदनीयम ्िनवेदनीयम ्िनवेदनीयम ्अिrयद ्अहम ्एतिन ्(iv)िवKालयेिवKालयेिवKालयेिवKालयेनवमक)ायाम ्‘अ’वगcपठािम।एवं
मयाौूयतेयद ्आगािमिनशीतकालेअाकंिवKालयात ्िकमिप(v)शैि)कॅमणदशैि)कॅमणदशैि)कॅमणदशैि)कॅमणदलंलंलंलंन ैनीतालं
गिमित।नूतन-Oलानांदशने,नूतन-तानांानाजनेचमम(vi)महतीअिभिचः।अतःअहम ् अिप(vii)अनेनअनेनअनेनअनेनदलेनसहगAुम ्इHािम।एतदथSमयामाता-िपतृ\ाम ्(viii)अनुमितःअनुमितःअिपूाnाअनुमितःअनुमितः
।सामहं(ix)ूाथयािमूाथयािमयद ्एतदथम ्अनुमतूदायूाथयािमूाथयािम (x)कृताथकरणीयःकृताथकरणीयःकृताथकरणीयःकृताथकरणीयःअयंजनः।
सधGवादम ्,
भवतांिवनीतःिशः/िवनीतािशा, रमेशः/रमा
Page 3 of 8
3333.... मूषाूद>मूषाूद>मूषाूद>----पदसहायतयाअधोिलिखतांकथांपूरयतमूषाूद> पदसहायतयाअधोिलिखतांकथांपूरयतपदसहायतयाअधोिलिखतांकथांपूरयतपदसहायतयाअधोिलिखतांकथांपूरयत---- ½½××××10½½ 101010====5555 एकदाािमिववेकानDः(i)वाराण=ाम ्वाराण=ाम ्वाराण=ाम ्वाराण=ाम ्स3टमोचन-मिDरात ्दशनंकृyाआगHन ्आसीत ्।
त=हrेभगवते(ii)अLपतंअLपतंअLपतंअLपतंन ैवेKम ्आसीत ्।मिDरपिरसरेएवकेचनवानराःतंपिरतःआग
ूसादम ्अपहतुS(iii)ूयतAेूयतAेूयतAे।िववेकानDः(iv)भयाबाAःूयतAे भयाबाAःभयाबाAःभयाबाAःसन ्धावनम ्आरवान ्वानराः
अिपिववेकानDम ्अनुधािवतवAःतऽैवएकः(v)संGासीसंGासीसंGासीसंGासीएतद ्सवSपँयनासीत ्।सः
िववेकानDम ्उैःउUवान ्ित ,भयंमाकु,तऽैव(vi)िOyािOyािOyाआगतंस3टं(vii)ू)ीकुिOyा ू)ीकुू)ीकुू)ीकु।
िववेकानDःतथैवकृतवान ्।िववेकानDे(viii)िOतेिOतेिOतेसितवानराःपलाियतवAः।अाकं(ix)िOते
जीवने
जीवनेजीवने
जीवनेअिपपलायनूवृि>ः(x)नागHेत ्नागHेत ्नागHेत ्इितिचAनीयम ्।नागHेत ्
4444.... ““““अनुशासनम ्अनुशासनम ्अनुशासनम ्अनुशासनम ्””””इितिवषयमिधकृपlवाdिमतम ्अनुHेदंिलखतइितिवषयमिधकृपlवाdिमतम ्अनुHेदंिलखतइितिवषयमिधकृपlवाdिमतम ्अनुHेदंिलखत।।।।इितिवषयमिधकृपlवाdिमतम ्अनुHेदंिलखत
((((मूषाूद>पदानांसहायताअपेि)ताचेत ्गृहीत;ाअGथायंिचAियyामूषाूद>पदानांसहायताअपेि)ताचेत ्गृहीत;ाअGथायंिचAियyामूषाूद>पदानांसहायताअपेि)ताचेत ्गृहीत;ाअGथायंिचAियyामूषाूद>पदानांसहायताअपेि)ताचेत ्गृहीत;ाअGथायंिचAियyा
त£¤पेणलेिखत;म ्
त£¤पेणलेिखत;म ्त£¤पेणलेिखत;म ्
त£¤पेणलेिखत;म ्।।।।))))
1111××××5555====5555
मूषामूषामूषामूषा
अथवा
अथवा
अथवा
अथवा
िन¥िलिखतवाdेषुिन¥िलिखतवाdेषुिन¥िलिखतवाdेषुकेषाlनिन¥िलिखतवाdेषुकेषाlनकेषाlनकेषाlनपlवाdानांपlवाdानांपlवाdानांपlवाdानांसंृतेनसंृतेनसंृतेनसंृतेनअनुवादंअनुवादंअनुवादंअनुवादंकुतकुतकुत----कुत 1111××××5555====5555 1.िहमालयादार\समुिपयAंभारत=सीमा)ेऽम ्अिr।
2.छाऽाणांूितवषSषाaमािसकीवाLषकीचपरी)ाभवित।
3.§ःिवKालयेअवकाशःभिवित।
4.आकाशःतारकैःयुUःअिr।
5.राजारा¨=र)ांकरोित।
6.कyं§ःतऽनगिमिस?/कयूयं§ःतऽनगिमथ?
7.गडःआकाशेउªयते।
खaडः
खaडःखaडः
खaडः----गगगग
अनुूयुU;ाकरणम ्अनुूयुU;ाकरणम ्अनुूयुU;ाकरणम ्अनुूयुU;ाकरणम ् 22220 000अ3ाःअ3ाःअ3ाःअ3ाः
5555.... अधोिलिखतवाdेषुरेखांिकतपदानांस«सि«Hेदंवाकुतअधोिलिखतवाdेषुरेखांिकतपदानांस«सि«Hेदंवाकुतअधोिलिखतवाdेषुरेखांिकतपदानांस«सि«Hेदंवाकुत---- ((((केवलंअधोिलिखतवाdेषुरेखांिकतपदानांस«सि«Hेदंवाकुत केवलंकेवलंकेवलं
ष¬कष¬कष¬क ष¬कम ्म ्म ्म ्))))
1111××××6666====6666
(i)ःनापयन ्+इव (ii)मया+एकािकना
(iii))ीरिनधौ+इव।
(iv)िपतरrासाम ्
जीवने, आवँयकम ्, सवऽ, पालनम ्, आायाः, आदेशानाम ्, पतन=, अनुशासनहीनः, संिवधाने,
िवKालय=,देश=,िवKाLथनाम ्,क>;म ्।
Page 4 of 8
(v)पुनः+आया=ािम।
(vi)लभAेऽिततरां
(vii)समं+चयAः।
(viii)पुनः+धनम ्।
6666.... िन¥िलिखतवाdेषुिन¥िलिखतवाdेषुिन¥िलिखतवाdेषुरेखाि3तिन¥िलिखतवाdेषुरेखाि3तरेखाि3तरेखाि3त----समrपदानांसमrपदानांसमrपदानांसमrपदानांिवमहंिवमहंिवमहंिवमहंकुतकुतकुतकुत----((((केवलंूकेवलंूकेवलंूकेवलंूपlपlपlपlकम ्कम ्कम ्कम ्)))) 1111××××5555====5555 (i)कृतःिनtयःयेनसः।
(ii)कामबोधलोभान ् (iii)सविवKािन¯ाता
(iv)गजेा¤ढः
(v)िऽवगम ्
(vi)जनानाम ्अभावः
(vii)महान ्चासौय±ः/महान ्य±ः
(viii)पुःगृहम ्
7777.... अधोिलिखतवाdेषुरेखाि3तपदानांूकृितूयंयोजयतपृथक्वाकुतअधोिलिखतवाdेषुरेखाि3तपदानांूकृितूयंयोजयतपृथक्वाकुतअधोिलिखतवाdेषुरेखाि3तपदानांूकृितूयंयोजयतपृथक्वाकुत––––अधोिलिखतवाdेषुरेखाि3तपदानांूकृितूयंयोजयतपृथक्वाकुत ((((केवलंूषटकम ्केवलंूषटकम ्केवलंूषटकम ्))))केवलंूषटकम ्
1x6=6 1x6=6 1x6=6 1x6=6
(i)ू+िवश ्+U (ii)मन ्+शानच ् (iii)आनेत;म ्
(iv)बल+मतुप ् (v)संGासी
(vi)त£ा
(vii)Oल+ङीप ्
8888.... को कूद>पदैःसहसमुिचतांिवभUूयु¨िरUOानपू³तकुतको कूद>पदैःसहसमुिचतांिवभUूयु¨िरUOानपू³तकुतको कूद>पदैःसहसमुिचतांिवभUूयु¨िरUOानपू³तकुत––––((((केवलंूको कूद>पदैःसहसमुिचतांिवभUूयु¨िरUOानपू³तकुत केवलंूकेवलंूऽयकेवलंूऽयऽयऽयम ्म ्म ्))))म ् 1111xxxx3333====3333 (i)मयासशःअGःकःअिr?
(ii)नारीएवसमrसृmेःिनमाऽी,परंकथनेनिकम ्?
(iii)अिपचसूयSसूयSसूयSूितपूवािभमुखापृिथवी।सूयS
(iv)सःपुनः)णात ्अनAरंतमेवपादनौुतवान ्।
(v)सात ्सात ्सात ्सात ्नूमिदत;म ्।
Page 5 of 8
खaडःखaडःखaडःखaडः––––घभागघभागघभाग----IIIIघभाग पिठतपिठत
पिठतपिठत----अवअवअवअवबोधनम ्बोधनम ्बोधनम ्बोधनम ्25252525अ3ाःअ3ाःअ3ाःअ3ाः
9999.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंगगगगKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतअधोिलिखतं Kांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रत---- I.I.I.एकपदेनउ>रतI.एकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रत---- ((((केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्))))केवलंू~यम ् ½½½½××××2222====1111
(i)आथवणः
(ii)इह (iii)ि~िवधा
II.II.II.पूणवाdेनउ>रतII.पूणवाdेनउ>रतपूणवाdेनउ>रतपूणवाdेनउ>रत----((((केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्))))केवलंूमेकम ् 2222××××1111====2222 (i)शा|ंि~धा-अपौषेयंपौषेयंच।
(ii)ऋ¶यजुःसामवेदा|यीवेदऽयीभविA।
III.III.III.यथािनदcशम ्III.यथािनदcशम ्यथािनदcशम ्उ>रतयथािनदcशम ्उ>रतउ>रतउ>रत----((((केवलंूकेवलंूकेवलंूकेवलंूचतुmयम ्चतुmयम ्चतुmयम ्))))चतुmयम ् ½½½½××××4444====2222
(i)तुरीयः
(ii)अपौषेयम ् (iii)िववृ>िबयाः
(iv)अGः
(v)वेदे\ः
1010
1010.... अधोिलिखतंपKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतअधोिलिखतंपKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतअधोिलिखतंपKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रत---- अधोिलिखतंपKांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रत I.I.I.एकपदेनउ>रतI.एकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रत----((((केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्)))) केवलंू~यम ् ½½××××2222====1111½½
(i) जननी
(ii)तितः
(iii) माम ्
II.II.II.पूणवाdेनउ>रतII.पूणवाdेनउ>रतपूणवाdेनउ>रतपूणवाdेनउ>रत----((((केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्))))केवलंूमेकम ् 2222××××1111====2222 (i)िूय-पारत·ाःकातराः(जनाः)जनन¸त£ांनिविहतवAः।
((((ii)यऽत¤णांतितःशाखाकद¹-कृत-ममरम ्आतनोित।
III.III.III.यथािनदcशम ्III.यथािनदcशम ्यथािनदcशम ्उ>रतयथािनदcशम ्उ>रतउ>रतउ>रत---- ((((केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्)))) केवलंूचतुmयम ् ½½××××4444====2222½½
(i)तितः
(ii)जनGै
(iii)त¤णाम ् (iv)त£ा
(v)त£ा
11 11 11
11.... अधोिलिखतंनाºांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतअधोिलिखतंनाºांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रतअधोिलिखतंनाºांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रत---- अधोिलिखतंनाºांशंपिठyातदाधािरतान ्ूान ्यथािनदcशंसंृतेनउ>रत I.I.I.एकपदेनउ>रतI.एकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रतएकपदेनउ>रत---- ((((केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्केवलंू~यम ्))))केवलंू~यम ् ½½××××2222====1111½½
Page 6 of 8
(i)कठोरभाषणैः
(ii)अपराधः
(iii)महाराज=
II.II.II.पूणवाdेनII.पूणवाdेनपूणवाdेनपूणवाdेनउ>रतउ>रतउ>रतउ>रत----((((केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्केवलंूमेकम ्))))केवलंूमेकम ् 2222××××1111====2222 (i)संGािसनोॄचािरणःपिaडताः,ि|ायोबालाtनिकमिपूm;ाः।
(ii)वयंकेवलंमहाराजिशववीर=ाांिशरसावहामः।
III.III.III.यथािनदcशम ्III.यथािनदcशम ्यथािनदcशम ्उ>रतयथािनदcशम ्उ>रतउ>रतउ>रत----((((केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्केवलंूचतुmयम ्))))केवलंूचतुmयम ् ½½××××4444====2222½½ (i)दौवािरके\ः
(ii)अयम ् (iii)राऽौ
(iv)ॄाणः
(v)वयम ् 12
12 12
12.... अधोिलिखत=अधोिलिखत=अधोिलिखत=पK=अधोिलिखत=पK=पK=पK=भावाथSभावाथSभावाथSभावाथSमूषाूद>पदैःमूषाूद>पदैःमूषाूद>पदैःपूरियyामूषाूद>पदैःपूरियyापूरियyापूरियyापुनःपुनःपुनःिलखतपुनःिलखतिलखतिलखत---- ½½××××6666====3333½½ भावाथःभावाथःभावाथः––––भावाथः
कत;ाकत;ंवणयन ्भगवान ्ौीकृ¯ः(i)अजुन=अजुन=अजुन=अजुन=मा»मेनअान ्सवान ्(ii)बोधयितबोधयितबोधयितबोधयित यत ्कामः बोधः (iii)लोभtलोभtलोभtलोभt एतािन ऽीिण नरक= ~ार¤पािण अतः यः जनः (iv) आ@नःआ@नःआ@नः
आ@नःनाशंनेHितअिपतुकीयंकkाणिमHितसःएतािन~ारािण(v)नो¼ानो¼ानो¼ानो¼ाटयेत ्टयेत ्टयेत ्टयेत ्। सवूय±ैः च एतेषां ऽयाणां ागं कुयात ् येनैतािन ऽीिण ~ारािण सदैव त= कृते (vi)
िपिहतािन
िपिहतािनिपिहतािन
िपिहतािनित ेयुः।सःचउ½ित-पिथअमसरोभवेत ्।
अथवाअथवा
अथवाअथवा
ूद>ेभावाथऽयात ्शुgंभावाथSिचyािलखतूद>ेभावाथऽयात ्शुgंभावाथSिचyािलखतूद>ेभावाथऽयात ्शुgंभावाथSिचyािलखत---- ूद>ेभावाथऽयात ्शुgंभावाथSिचyािलखत 1111××××3333====3333 ((((कककक))))सहॐगुणमु¿mुमाद>ेसहॐगुणमु¿mुमाद>ेसहॐगुणमु¿mुमाद>ेसहॐगुणमु¿mुमाद>ेिहिहिहिहरसंरसंरसंरसंरिवःरिवःरिवः।।।।रिवः
(i)रिवःकितगुणमु¿mुंजलंगृÀाित।
((((खखख))))अनGशासनामुवÁख अनGशासनामुवÁअनGशासनामुवÁअनGशासनामुवÁशशासैकपुरीिमवशशासैकपुरीिमवशशासैकपुरीिमव।।।।शशासैकपुरीिमव
(iii)सवशासकेनशािसतंगगनंशासनंचकार।
(गगगग)सव=लोचनंशा|म ्।सव=लोचनंशा|म ्।सव=लोचनंशा|म ्।सव=लोचनंशा|म ्।
(i)शा|ाणांानंसवcषांलोचनंभवित।
13 13 13
13.... अधोिलिखतअधोिलिखतअधोिलिखत----Iोकयोःूद>ेअधोिलिखत Iोकयोःूद>ेIोकयोःूद>ेIोकयोःूद>ेअÂयेिरUOानपू³तकु¤तअÂयेिरUOानपू³तकु¤तअÂयेिरUOानपू³तकु¤तअÂयेिरUOानपू³तकु¤त---- ½½××××6666====3333½½ ((((कककक))))अÂयःअÂयःअÂयःअÂयः––––
एकेनअिप(i)िवKायुUेनिवKायुUेनिवKायुUेनसाधुनासुपुऽेणसवSकुलम ्(ii)आÃािदतंिवKायुUेन आÃािदतंआÃािदतंयथाआÃािदतं
(iii)चेणशवरी।
((((खखख)))) अÂयःख अÂयःअÂयः––––अÂयः
Page 7 of 8
शैशवे(iv)अ\rिवKानां\rिवKानां\rिवKानां\rिवKानां(रघुवंिशनां)यौवने(v)िवषयैिषणाम ्िवषयैिषणाम ्िवषयैिषणाम ्िवषयैिषणाम ्वाgके
(vi)मुिनवृ>ीनामुिनवृ>ीनामुिनवृ>ीनाम ्मुिनवृ>ीनाम ्म ्अAेयोगेनतनुजाम ्।म ् अ अ अ अथवा
ूपऽात ्िभ½ंपाÄपुrक=Iोकमेकंिलिखyात=भावाथSिलखतूपऽात ्िभ½ंपाÄपुrक=Iोकमेकंिलिखyात=भावाथSिलखतूपऽात ्िभ½ंपाÄपुrक=Iोकमेकंिलिखyात=भावाथSिलखत----ूपऽात ्िभ½ंपाÄपुrक=Iोकमेकंिलिखyात=भावाथSिलखत 3333××××1111====3333
14 14 14
14.... ‘कककक’’’’rÅ=वाdांश=rÅ=वाdांश=rÅ=वाdांश=rÅ=वाdांश=‘‘‘‘खखख’’’’rÅ=वाdांशेनसहमेलनंकुतख rÅ=वाdांशेनसहमेलनंकुतrÅ=वाdांशेनसहमेलनंकुतrÅ=वाdांशेनसहमेलनंकुत---- ½½××××4444====2222½½
‘‘‘‘कककक’’’’rÅःrÅःrÅःrÅः ‘‘‘‘ख खखख’’’’rÅःrÅःrÅःrÅः
(i)शाटीवसाजयित (घ)काचनहÆीघाटी
(ii)मातेवरोिदितसखे! (क)कुररीनुकािचत ् (iii)“ौीराम”नाममधुरं (ख)मधुरंÇणAः
(iv)शोभांदधाुषिस (ग)काlनकाlनीयाम ्
15 15 15
15.... अधोिलिखतेषुवाdेषुरेखाि3तपदानांूसंगनुसारंशुgम ्उ>रंिचyािलखतअधोिलिखतेषुवाdेषुरेखाि3तपदानांूसंगनुसारंशुgम ्उ>रंिचyािलखतअधोिलिखतेषुवाdेषुरेखाि3तपदानांूसंगनुसारंशुgम ्उ>रंिचyािलखत––––((((केवलंअधोिलिखतेषुवाdेषुरेखाि3तपदानांूसंगनुसारंशुgम ्उ>रंिचyािलखत केवलंकेवलंकेवलं
ूचतुmयम ्
ूचतुmयम ्ूचतुmयम ्
ूचतुmयम ्))))
½
½
½
½××××4444====2222
(i)(ग)आिलÈते
(ii)(क)अखादन ्
(iii)(ख);ाÉा
(iv)(क)ूकारः
(v)(ख);ाÉानम ्
खaडः
खaडः
खaडः
खaडः––––घभागघभागघभाग----ii10घभाग ii10ii10अ3ाःii10अ3ाःअ3ाःअ3ाः
सामाGसंृतसािहपिरचयः
सामाGसंृतसािहपिरचयः
सामाGसंृतसािहपिरचयः
सामाGसंृतसािहपिरचयः
1616
1616.... अधोिलिखतेषुक=ािपएक=कवेःपिरचयःसंृतेनिलखतअधोिलिखतेषुक=ािपएक=कवेःपिरचयःसंृतेनिलखतअधोिलिखतेषुक=ािपएक=कवेःपिरचयःसंृतेनिलखत----अधोिलिखतेषुक=ािपएक=कवेःपिरचयःसंृतेनिलखत
((((केवलंकेवलंकेवलंूैकम ्केवलंूैकम ्ूैकम ्)ूैकम ्)))
3333××××1111====3333
(i)(i)(i)अ§घोषः(i)अ§घोषःअ§घोषःअ§घोषः
अ§घोषःबौgसािह=ूथमःसंृतकिवःआसीत ्।चीनानुौुाःसािहिक- परVरायाःचानुसारम ्अयंकिनÊ=राजगुःराजकिवःचआसीत ्आचायः
भदAःमहावादीआKुपािद\ःअ§घोषःिवभूिषतःआसीत ्बुgचिरतम ् सौदरानDका;म ्,गाaडीrोऽगाथाशािरपुऽूकरणम ्इादयःएत=ूमुखाः
रचनाःसिA।बौgधमcौgाअGधमcषुचसिह¯ुताअ§घोष=वैिश[म ्आसीत ्।
((((ii)ii)ii)आचायःii)आचायःआचायःचाणdःआचायःचाणdःचाणdःचाणdः
कौिटkिव¯ुगुnयोःना¥ाÉातःअयंिव§ौुतःकिवःआसीत ्।४००ई.पू.एत=
Page 8 of 8
कालःमGते।अथशा|म ्इितूिसgःराजनैितक-िवषय=अि~तीयःमÍःवतते
सूऽा@केऽिन ्मÍेपlदशािधककरणािनवतAे।चाणdनीितःचाणd=
इतोऽिपएकाÉातरचनावतते।एतिन ्मÍेजीवनपgितःनीितदशनम ्।
राजनीितःयुgम ्इादयःिवषयाःसिA।
((((iii)iii)iii)िबÎणःiii)िबÎणःिबÎणःिबÎणः
िबÎणःएकादँयाःशताNेःकँमीरूदेश=सुिवÉातःसंृतकिवःआसीत ्।
चौरपlािशकािवबमा3देवचिरतlएत=~ेूिसgेरचनेवतcते।महाकिवना
िबÎणेनकँमीरं“शारदादेशः”इितकिथतःयतोऽिहअऽसंृतसािह=नैके
रचनाकाराःरचनाtजाताः।अयंचाdसॆाजःिवबमािद=राजकिवः
आसीत ्।
अथवाअथवाअथवाअथवा
मूषाूद>पदानांमूषाूद>पदानांमूषाूद>पदानांसामूषाूद>पदानांसासाहाÑेनअधोिलिखतवाdेषुिरUOानपू³तकुतसाहाÑेनअधोिलिखतवाdेषुिरUOानपू³तकुतहाÑेनअधोिलिखतवाdेषुिरUOानपू³तकुतहाÑेनअधोिलिखतवाdेषुिरUOानपू³तकुत---- ½½½½××××6666====3333 (i)कािलदासः~ेगीितका;ेअिलखत ्।
(ii)नाटकेपlस«यःभविA।
(iii)Òनवासवद>म ्भासेनरिचतमिr।
(iv)मुिारा)सेिवषकःनािr।
(v)पKंछDोयुUंभवित।
(vi)आÉाियकायाःऐितहािसकंवृ>ंभवित।
17 17 17
17.... गKगKगK----पKगK पKपKपK----नानानानाटक=चिवधानांमुÉिवशेषताःटक=चिवधानांमुÉिवशेषताःटक=चिवधानांमुÉिवशेषताःटक=चिवधानांमुÉिवशेषताःिलखतिलखतिलखतिलखत---- 3333××××1111====3333 1818
1818.... चVूका;=खaडका;=वाचVूका;=खaडका;=वाचVूका;=खaडका;=वाचyािरचVूका;=खaडका;=वाचyािरचyािरचyािरवैिश[ािनिलखतवैिश[ािनिलखतवैिश[ािनिलखतवैिश[ािनिलखत---- 4444××××1111====4444 (i)(i)चVूका;ंूब«ा@कीरचनावतते।(i)(i)
(ii) (ii)(ii)
(ii)एतत ्rबकेषुउHवासेषुउÕासेषुचिवभUंवतते।
(iii) (iii)(iii)
(iii)एत=नायकःदेवताग«वःमनुःप)ीवाभिवतुम ्अहित।अऽनाियका
आवँयकीनभवित।
(iv) (iv)(iv)
(iv)ÖÈारवीरशाAरसेषुकtनएकःूधानःरसःभवित।
(v)(v)(v)
(v)एतत ्नाटकवत ्अिभनेयंनभवितअऽतुसंवादशैलीभवित।
---