Social (TM)

SCERT TELANGANA

uÛ≤s¡‘· C≤rj·T C…+&Ü á <˚XÊìøÏ, <˚X¯ Á|ü»\≈£î Á|ürø£. eTq~

eT÷&ÉT s¡+>∑T\ C…+&Ü. ˇπø yÓ&É\TŒ ñqï eT÷&ÉT Bs¡È #·‘·Ts¡ÁkÕ\‘√

á C…+&Ü s¡÷bı+~+~. ô|’qTqï uÛ≤>∑+˝À ø±cÕj·T s¡+>∑T, øÏ+<ä <ë+{À¢

eTq C≤rj·T C…+&Ü

Ä≈£î|ü#·Ã s¡+>∑T ñ+≥T+~. eT<Ûä´ uÛ≤>∑+ ‘Ó\¢>± ñ+&ç <ëì eT<Ûä´˝À nXÀø£ #·Áø£+ ñ+≥T+~. 24 Ä≈£î\‘√ á nXÀø£ #·Áø£+ ˙\+s¡+>∑T˝À ñ+≥T+~. nXÀø£ #·Áø£+ C…+&Ü≈£î Çs¡TyÓ’|ü⁄˝≤ ‘Ó\T|ü⁄

uÛ≤>∑+ eT<Ûä´˝À ø£q|ü&ÉT‘·T+~. C…+&Ü yÓTT‘·Ô+ Bs¡È #·‘·Ts¡ÁkÕø±s¡+˝À ñ+≥T+~, Bì bı&Ée⁄, yÓ&É\TŒ (m‘·TÔ) 3:2 ìwüŒ‹Ô˝À ñ+{≤sTT.

C≤rj·T C…+&ÜqT ÄyÓ÷~+∫q sêC≤´+>∑ düuÛÑ˝À &܈ˆ mdt. sê<Ûëø£èwüíHé <ëì >∑T]+∫ Ç˝≤

$e]+#ê&ÉT: ªªø±cÕj·T s¡+>∑T ‘ê´>±ìï, ìs¡ù|ø£å‘·qT dü÷∫düTÔ+~. eT<Ûä´˝À ñqï ‘Ó\T|ü⁄ ø±+‹, eTq Á|ües¡Ôq≈£î e÷s¡Z<äs¡Ùø£ dü‘·´|ü<∏ä+>± ñ+≥T+~. Vü≤]‘·+ H˚\‘√{Ï, Ç‘·s¡ Jeø√{Ï düeTdüÔ+

Ä<Ûës¡|ü&çq yÓTTø£ÿ\‘√>∑\ eTq dü+ã+<Ûëìï dü÷∫düTÔ+~. nXÀø£ #·Áø£+ <ÛäsêàìøÏ ∫Vü≤ï+. á C…+&Ü øÏ+<ä |üì#˚ùd yêfi¯¢qT dü‘·´+, <Ûäs¡à+, s¡TEes¡Ôq e+{Ï dü÷Á‘ê\T q&ÉbÕ*. #·Áø£+ ø£<ä*ø£qT ≈£L&Ü dü÷∫düTÔ+~. ø£<ä*ø£˝À Je+ ñ+~. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ eTT+<äT≈£î ø£<ä˝≤*.μμ

dü]>± #˚dæq+‘·es¡≈£î kÕ<Ûës¡D Á|ü»\T, Åô|’y˚≥T dü+düú\T, $<ë´dü+düú\T e+{Ï$ C≤rj·T C…+&ÜqT Á|ü<ä]Ù+#·e#·TÃ. uÛ≤s¡‘·<˚X¯ ìj·Te÷e[˝À bı+<äT|ü]∫q $<Ûä+>± C…+&Ü >ös¡e+, ôVA<ë\≈£î uÛÑ+>∑+ ø£*–+#·≈£î+&Ü nìï |ü+&ÉT>∑\T, ñ‘·‡yê\T, Ç‘·s¡ dü+<äsꓤ\˝À ôd’‘·+ <˚X¯+˝À me¬s’Hê uÛ≤s¡rj·T C…+&ÜqT m>∑Ts¡y˚j·Te#·TÃ, Á|ü<ä]Ù+#·e#·TÃ.

C≤rj·T C…+&Üì @<Ó’Hê Á|üC≤ uÛÑeq+ MT<ä m>∑Ts¡y˚ùd dü+Á|ü<ëj·T+ ñqï|ü⁄&ÉT <ëìì Ä~yês¡+, ôd\e⁄ s√E\‘√ düVü‰ nìï s√E\˝À, ìj·Te÷e[˝À ù|s=ÿqï ø=ìï $TqVü‰sTT+|ü⁄\qT ‘·|æŒ+∫, uÛÑeq+ MT<ä m>∑Ts¡y˚j·Te#·TÃ.yê‘êes¡D |ü]dæú‘·T\‘√ dü+ã+<Ûä+ ˝Ò≈£î+&Ü dü÷s√´<äj·T+ qT+∫

dü÷sê´düÔeTj·T+ es¡≈£î m>∑Ts¡y˚j·Te#·TÃ. Ç≥Te+{Ï uÛÑeHê\ MT<ä ø=ìï Á|ü‘˚´ø£ dü+<äsꓤ\˝À e÷Á‘·y˚T C…+&ÜqT sêÁ‹y˚fi¯˝À¢ ≈£L&Ü m>∑Ts¡y˚j·Te#·TÃ.

Á|üuÛÑT‘·«/ ôd’ìø£/ πø+Á<ä bÕsê$T\≥Ø <äfi≤\ n+‘·´ÁøÏj·T\˝À ‘·|æŒ+∫ C…+&Üì @ s¡÷|ü+>±HÓ’Hê Ä#êä<äq eÅdüÔ+>± ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT. Ç≥Te+{Ï dü+<äsꓤ\˝À ≈£L&Ü C…+&Üì düe÷~Û˝ÀøÏ

~+#·≈£L&É<äT ˝Ò<ë ∫‹MT<ä ø±\Ã≈£L&É<äT. ˇø£ yêVü≤q+, |ü&Ée, ¬s’\T ô|’q, |üø£ÿq, eTT+<äT, yÓqø±\ C…+&Üì ø£≥º≈£L&É<äT. n~ eTT]øÏ nsTT´, ˝Ò<ë bÕ&Éj˚T´ $<Ûä+>± ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT, uÛÑÁ<ä|üs¡#·≈£L&É<äT. C…+&Ü eTT]øÏ nsTTHê, bÕ&Ó’b˛sTTHê <ëìì |üø£ÿq |ü&Ój·T´≈£L&É<äT, ìs¡¢ø£å´+>±

bÕs¡y˚j·T≈£L&É<äT, mes¡÷ #·÷&É≈£î+&Ü |üP]Ô>± ø±\Ã≥+ <ë«sê <ëìì ìs¡÷à*+#ê*. C…+&ÜqT uÛÑeHêìï ø£|üŒ{≤ìøÏ ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT. <ëìì @ø£s¡÷|ü <äTdüTÔ\T>±q÷, <äTdüTÔ\T>±q÷

ñ|üjÓ÷–+#·e#·Tà ø±˙ <ëìì ˝À<äTdüTÔ\≈£î, q&ÉTeTTøÏ+<ä>± ñ+&˚ <äTdüTÔ\≈£î ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT.

>∑©ãT\T, s¡Te÷fi¯¢e+{Ï yê{ÏMT<ä C…+&ÜqT eTTÁ~+#·≈£L&É<äT, m+Áu≤sTT&ÉØ #˚j·T≈£L&É<äT. C…+&Üô|’

m≥Te+{Ï nø£åsê\T eTTÁ~+#·≈£L&É<äT. @ s¡ø£yÓTÆq Á|üø£≥q˝Àq÷ C…+&ÜqT ñ|üjÓ÷–+#·≈£L&É<äT.

C≤rj·T C…+&ÜqT n>ös¡e|üs¡#·≥+, ˝Ò<ë nee÷q|üs¡#·≥+ •øå±s¡ΩyÓTÆq H˚s¡+.

ˇπø C…+&Ü ø£Ás¡ô|’ eTs=ø£ C…+&Ü‘√ ø£*|æ C≤rj·T C…+&ÜqT m>∑s¡y˚j·T≈£L&É<äT. y˚s¡T y˚s¡T C…+&Ü\≈£î y˚s¡T y˚s¡T C…+&Ü ø£Ás¡\T ñ+&Ü*. C…+&Ü ø£Ás¡≈£î ‘Ó\T|ü⁄ s¡+>∑T e÷Á‘·y˚T y˚j·÷*. $<˚o n~Ûø±s¡T\T me¬s’Hê Á|üuÛÑT‘·«+ Ç∫Ãq yêVü≤q+˝À Á|üj·÷DÏdüTÔqï|ü⁄&ÉT yêVü≤q+ ≈£î&çyÓ’|ü⁄q C≤rj·T C…+&Ü, m&ÉeTyÓ’|ü⁄q Ä <˚X¯|ü⁄ C…+&Ü ñ+&Ü*.

sêÁwüº|ü‹, ñ|üsêÁwüº|ü‹, Á|ü<ÛëqeT+Á‹ #·ìb˛sTTq|ü&ÉT <˚X¯eT+‘·{≤ C…+&Üì dü>±ìøÏ ~+#ê*.

eTq eT÷&ÉTs¡+>∑T\ C…+&Ü dü>ös¡e+>± m>∑s¡{≤ìøÏ >∑&ç∫q nsTT<äT <äXÊu≤›\˝À ôd’ìø£

<äfi≤\‘√ düVü‰ m+‘√ eT+~ ‘·eT ÁbÕD≤\qT n]Œ+#ês¡T. eTq+ C≤rj·T C…+&Ü≈£î e+<äq+ #˚dæ,

>ös¡$+#ê*.

SCERT TELANGANA

kÕ+|òæTø£ XÊg+

‘=$Tà<äe ‘·s¡>∑‹

‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·« Á|ü#·Ts¡D, ôV’≤<äsêu≤<äT

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ n_Ûeè~Δ, Á|ü#·Ts¡D dü$T‹

dü+bÕ<ä≈£î\T

l dæ.mHé. düTÁãVü≤àD´+,

@ø£\e´, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ.

Ábıˆˆ õ. z+ø±sYHê<∏é, ns¡úXÊÅdüÔ $uÛ≤>∑+, j·T÷ìe]‡{° Ä|òt ôV’≤<äsêu≤<é, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ábıˆˆ ◊. \øÏÎ, #·]Á‘· $uÛ≤>∑+, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{°, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ábıˆˆ j·T+. ø√<ä+&Ésê+, sê»˙‹ XÊg $uÛ≤>∑+,

|æ.õ.ø£fi≤XÊ\, dæøÏ+Á<ëu≤<é, ôV’≤<äsêu≤<é.

Ábıˆˆ ¬ø. $»j·Tu≤ãT, #·]Á‘· $uÛ≤>∑+, ø±ø£rj·T j·T÷ìe]Ù{°, es¡+>∑˝Ÿ.

&܈ˆ ¬ø. Hêsêj·TD ¬s&ç¶,

ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, uÛÑ÷>√fi¯XÊÅdüÔ+ $uÛ≤>∑+, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{°, ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆ m+.$. lìyêdüHé, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY,

&ç.Ç.j·Tdt.j·Tdt.ôV≤#Y, mHédæÇÄsY{Ï, q÷´&Ûç©¢.

l ¬ø. düTπswt, eT+∫|ü⁄düÔø£+, ôV’≤<äsêu≤<é.

l n˝…ø˘‡ m+. C≤sY®,

@ø£\e´, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ.

Ábıˆˆ mdt. |ü<äà», uÛÑ÷>√fi¯XÊÅdüÔ+ $uÛ≤>∑+, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{°, ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆ ◊. ‹s¡TeT* d”ìj·TsY ô|ò˝À,

◊.dæ.mdt.mdt.ÄsY. q÷´ &Ûç©¢.

l ns¡$+<é düsê›q,

@ø£\e´, eT<Ûä´Á|ü<˚XŸ.

Ábıˆˆ m. dü‘·´Hêsêj·TD, (]f…ÆsY¶), #·]Á‘· $uÛ≤>∑+, ñkÕàìj·÷ j·T÷ìe]‡{°, ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆ ¬ø.¬ø. ¬ø’˝≤wt, sê»˙‹XÊg $uÛ≤>∑+, ôV≤#Y.dæ.j·TT., ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆ dæ.mdt. u≤\#·+Á<äHé,

ø£\Ãs¡˝Ÿ õjÓ÷Á>±|òüsY, u…+>∑Tfi¯Ss¡T.

l m. dü‘·´Hêsêj·TD ¬s&ç¶, dü+#ê\≈£î\T, j·TdtdæÇÄsY{Ï ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆ düTø£q´ uÀdt, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, mHé.◊.|æ.m|òt.|æ, q÷´ &Ûç©¢.

&܈ˆ mHé. #·+Á<ëj·TT&ÉT, ndæôdº+{Ÿ Ábıô|òdüsY, uÛÑ÷>√fi¯XÊÅdüÔ+ $uÛ≤>∑+, j·Tdt.$. j·T÷ìe]‡{°, ‹s¡T|ü‹.

$<ä´e\¢ m<ä>±*

$qj·T+‘√ yÓT\>±*

#·{≤º\qT >ös¡$+#·+&ç Vü≤≈£îÿ\qT bı+<ä+&ç l m. dü‘·´Hêsêj·TD ¬s&ç¶ dü+#ê\≈£î\T,

j·TdtdæÇÄsY{Ï ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

l _. düT<Ûëø£sY dü+#ê\≈£î\T,

Á|üuÛÑT‘·« bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£ eTTÁ<äD≤\j·T+, ôV’≤<äsêu≤<é.

&܈ˆmHé. ñù|+<äsY ¬s&ç¶, Ábıô|òdüsY, $<ë´Á|üD≤[ø£`bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£

$uÛ≤>∑+, j·TdtdæÇÄsY{Ï ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é.

#ês¡T dæHêΩ

SCERT TELANGANA

ii

© Government of Telangana, Hyderabad.

First Published 2013

New Impressions 2014, 2015, 2016, 2017, 2018, 2019

All rights reserved.

No part of this publication may be reproduced, stored in a retrieval system, or transmitted, in any form or by any means without the prior permission in writing of the publisher, nor be otherwise circulated in any form of binding or cover other than that in which it is published and without a similar condition including this condition being imposed on the subsequent purchaser.

The copyright holder of this book is the Director of School Education, Hyderabad, Telangana.

We have used some photographs which are under creative common licence. They are acknowledged at later (page vii).

This Book has been printed on 70 G.S.M. Maplitho, Title Page 200 G.S.M. White Art Card

Free Distribution by Government of Telangana 2019-20

Printed in India

at the Telangana Govt. Text Book Press, Mint Compound, Hyderabad,

Telangana.

SCERT TELANGANA

l eT˝≤´\ bÕ|üj·T´, ˝…ø£Ãs¡sY, mdtdæÇÄsY{Ï, ‘Ó\+>±D

l mdt. $Hêj·Tø˘, dæ n+&é {Ï $uÛ≤>∑+, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ‘Ó\+>±D

l eT&ç‘ê{Ï qs¡dæ+Vü‰¬s&ç¶, õ.ôV≤#Y.m+., õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ô|<ä›»+>∑+|ü*¢, yÓ’mdtÄsY ø£&É|ü

l ¬ø. \ø°åàHêsêj·TD, ˝…ø£Ãs¡sY, &Ó’{Ÿ, n+>∑fi¯Ss¡T,ø£ècÕí

&܈ˆ sê#·s¡¢ >∑D|ü‹, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ˝≤<Ó\¢, es¡+>∑˝Ÿ

l nj·÷∫‘·T\ \ø£ÎDsêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, <ÛäHé>∑sYyê&ç, ø£Ø+q>∑sY

l ø±dü+ ≈£îe÷s¡kÕ«$T, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, <Í&˚|ü*¢, Ä~˝≤u≤<é

l ñ+&˚{Ï Äq+<ä ≈£îe÷sY, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, düTC≤‘·q>∑sY, KeTà+

l |æ. »>∑Hé yÓ÷Vü≤Hé ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, |æ&ç#˚&ÉT, >∑CÒ«˝Ÿ, yÓT<äø˘

l ≈£L¬sfi¯fl lìyêdt, õ.ôV≤#Y.m+., õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ≈£î]y˚T&ÉT, q˝¢>=+&É

l _. øÏc˛sY ≈£îe÷sY, j·TT.|æ.mdt. }≥÷ÿsY, q˝¢>=+&É l |æ. Ä+»H˚j·TT\T,õjÓ÷e÷´|üsY,

ôddt`&çdæj·Tdt, ôV’≤<äsêu≤<é

l ≈£îÁsê düTπswt u≤ãT, _.f…ø˘, eTq MT&çj·÷ Á>±|òæø˘‡, ôV’≤<äsêu≤<äT.

l <ës¡ ø£qïj·T´, mdtdæÇÄsY{Ï,

‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<äT

leT‹ bÕeì, Á>±|òæø˘ &çC…’qsY, ôV’≤<äsêu≤<äT.

˝Òne⁄{Ÿ &çC…’ì+>¥

∫Á‘·ø±s¡T\T

düeTq«j·T+

s¡#·sTT‘·\T

&܈ˆ mHé. #·+Á<ëj·TT&ÉT, n.Ábı. uÛÑ÷>√fi¯XÊg

$uÛ≤>∑+, mdt.$. j·T÷ìe]Ù{°, ‹s¡T|ü‹

leT‹ ¬ø. d”‘êeTVü‰\øÏåà, ˝…ø£Ãs¡sY, Á|üuÛÑT‘·«

&çÁ^ø£fi≤XÊ\, sê»eT+Á&ç

l eT&ç‘ê{Ï qs¡dæ+Vü‰¬s&ç¶, õ.ôV≤#Y.m+., õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ô|<ä›»+>∑+|ü*¢, yÓ’mdtÄsY ø£&É|ü

l ¬ø.düTÁãVü≤àD´+, ˝…ø£Ãs¡sY, &Ó’{Ÿ, ø£s¡÷ï\T

l {Ï. s¡M+<äsY, ˝…ø£Ãs¡sY, &Ó’{Ÿ, es¡+>∑˝Ÿ

l ¬ø. \ø°åàHêsêj·TD, ˝…ø£Ãs¡sY, &Ó’{Ÿ, n+>∑fi¯Ss¡T, ø£ècÕí

l eT˝≤´\ bÕ|üj·T´, ˝…ø£Ãs¡sY, mdt.dæ.Ç.ÄsY.{Ï., ‘Ó\+>±D

&܈ˆ sê#·s¡¢ >∑D|ü‹, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ˝≤<Ó\¢, es¡+>∑˝Ÿ

&܈ˆ _.$.mHé.kÕ«$T, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, VüQpsêu≤<é, ø£Ø+q>∑sY

l ø=]$ lìyêdüsêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, j·T+.|æ.j·TT.|æ.mdt. f…ø£ÿ*, lø±≈£îfi¯+

l ø±dü+ ≈£îe÷s¡kÕ«$T, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, <Í&˚|ü*¢, Ä~˝≤u≤<é

l >∑&ɶMT~ s¡<∏ë+>∑bÕDÏ ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, C≤q+ù|≥, n&ܶ≈£î\, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY l e+>∑÷] >∑+–¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ,

õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, ø=+<äTsYZ, eTVü≤ã÷uŸq>∑sY.

l nj·÷∫‘·T\ \ø£ÎDsêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, <ÛäHé>∑sYyê&ç, ø£Ø+q>∑sY

l ñ+&˚{Ï Äq+<ä ≈£îe÷sY, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, düTC≤‘·q>∑sY, KeTà+

l |æ.lìyêdüT\T, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, Vü≤y˚*|òüTHé|üPsY, yÓT<äø˘

l |æ. »>∑Hé yÓ÷Vü≤Hé ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, |æ&ç#˚&ÉT, >∑CÒ«˝Ÿ, yÓT<äø˘

l m. s¡M+<äsY, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, Á|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ñs¡T‡, es¡+>∑˝Ÿ

l m.m+. lìyêdüsêe⁄, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ø√˝≤\|üP&ç, Á|üø±X¯+

l {Ï. yÓ+ø£≥j·T´, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, m>∑Te M~Û, ∫‘·÷Ôs¡T

l mHé. düTÁãeTD´+, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ. bÕsƒ¡XÊ\, ‘·s¡TqyêsTT, HÓ\÷¢s¡T

l {Ï. $wüßíeT÷]Ô, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, j·T+.|æ.j·TT.|æ.mdt. eTHÓï>∑÷&É, es¡+>∑˝Ÿ

leT‹ ã+&ç eT]j·÷sêDÏ, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, m+.|æ.j·TT.|æ.mdt. ∫\Tø±q>∑sY, s¡+>±¬s&ç¶

l |æ.$.ø£ècÕísêe⁄, m˝Ÿ.m|òt.m˝Ÿ. ôV≤#Y.myéT., ÁbÕ.bÕ., yÓ÷Vü≤˝≤¢ HÓ+.16, Ç\¢+<äT, KeTà+

l mHé.dæ.»>∑Hêï<∏é, Á|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\, ≈£î\T‡+|ü⁄s¡, ôV’≤<äsêu≤<é.

l {Ï. Á|üuÛ≤ø£sY ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.|ü.ñ.bÕsƒ¡XÊ\ (u≤\Ts¡), cÕu≤<é, s¡+>±¬s&ç¶

l mHé. sêCŸbÕ˝Ÿ ¬s&ç¶, dü÷ÿ˝Ÿ ndæôdº+{Ÿ, õ.Á|ü.|ü.ôd. bÕsƒ¡XÊ\ (u≤\Ts¡), ùdºwüHé|òüTq|üPsY, »q>±eT.

SCERT

TELANGANA

iv

$<ë´s¡Tú\≈£î ñ‘·Ôs¡+

Á|æj·TyÓTÆq j·TTe $TÁ‘·T˝≤sê,

ñqï‘· bÕsƒ¡XÊ\˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫q MT≈£î n_Ûq+<äq\T! ‘=$Tà<äe ‘·s¡>∑‹ #·<äe>∑\>∑≥+ MT n<äèwüº+.

<˚X¯+˝À #ê˝≤eT+~ |æ\¢\T MT n+‘· n<äèwüºe+‘·T\T ø±s¡T. ˇø£≥e ‘·s¡>∑‹˝À #˚]q |æ\¢˝À¢ <ë<ë|ü⁄ 50 XÊ‘·+ eT+~ mì$T<äe ‘·s¡>∑‹‘√ #·<äTe⁄ e÷H˚düTÔHêïs¡T. Mfi¯ó¢ kı+‘· Çfi¯¢˝À¢, bı˝≤˝À¢ |üì #˚kÕÔs¡T, ˝Ò<ë Ç‘·s¡T\ ø√dü+ |üì#˚dæ Ç+{Ïø√dü+ ø=+‘· dü+bÕ~kÕÔs¡T. Ç~ yêfi¯¢ø°, eTqø° ≈£L&Ü ô|<ä› qwüº+. kÕe÷õø£

düeTdü´\ >∑T]+∫ eTq+ #·]Ã+#˚≥|ü&ÉT eTqøÏ yêfi¯¢ nqTuÛÑyê\T, n_ÛÁbÕj·÷\T ‘Ó*j·Te⁄. ø±ã{Ϻ yêfi¯¢

‘·s¡|òü⁄q Ä˝À∫+#˚, kÕe÷õø£ düeTdü´\ |ü≥¢ yêfi¯¢ <äèø£Œ<∏ëìï ‘Ó\TdüT≈£îH˚ n<äq|ü⁄ u≤<Ûä´‘· MT MT<ä ñ+~.

Ä<ÛäTìø£ J$‘·+˝Àì nH˚ø£ n+XÊ\ e÷~] bÕsƒ¡XÊ\ $<ä´≈£L&Ü mH√ï ø=‘·Ô neø±XÊ\ Á|ü|ü+#êìï eTq+<ä] eTT+<äT ñ+#·T‘·T+~. nsTT‘˚ Bìe\¢ ø=+‘·eT+~ e÷Á‘·y˚T Á|üjÓ÷»q+ bı+<ä>∑\T>∑T‘·THêïs¡T.

ø±ã{Ϻ Ç+‘· dü+|ü<ä, <Ûäq+ eT<Ûä´ Ç+‘·{Ï ù|<ä]ø£+, Äø£* ≈£L&Ü #·÷düTÔHêï+. ñqï‘· $<ä´ n+<äTø√uÀ‘·Tqï MTs¡T j·TTe‘·>± Ç˝≤ m+<äT≈£î ñ+<√ Á|ü•ï+#ê*, Ä<ÛäTìø£ J$‘· Á|üjÓ÷»q+ n+<ä]ø° düe÷q+>±

n+<ë\+fÒ @+ #˚j·÷˝À ‘Ó\TdüTø√yê*.

Ç≥Te+{Ï ø=ìï Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T nH˚«wæ+#·{≤ìøÏ á |ü⁄düÔø£+ Á|üj·T‹ïdüTÔ+~. Ç{°e\ ø±\+˝À dü+|ü<ä, Vü≤≈£îÿ\˝À y˚>∑+>± n_Ûeè~Δ #Ó+~q e÷qe düe÷C≤\T ndüe÷q‘·\T, <√|æ&ç $<ÛëHê\≈£î m˝≤

e÷sêjÓ÷ Ä˝À∫+|ü #˚düTÔ+~.

á |ü⁄düÔø£+ ¬s+&ÉT uÛ≤>±\˝À ñ+~. yÓTT<ä{Ï uÛ≤>∑+˝À uÛÖ>√[ø£ XÊÁdüÔ+, ns¡ú XÊÁdüÔ+ ñHêïsTT, ¬s+&Ée uÛ≤>∑+˝À #·]Á‘·, kÕe÷õø£`sê»ø°j·T J$‘·+ ñHêïsTT. ‘=$Tà<äe ‘·s¡>∑‹ qT+∫ á $wüj·÷\qT MTs¡T ˇø£ Áø£eT|ü<äΔ‹˝À n<Ûä´j·Tq+ #˚kÕÔs¡T. nsTT‘˚ Ç+≥Øà&çj·T{Ÿ˝À á n+XÊ\˝À eTTK´yÓTÆq yê{Ï >∑T]+∫, M{Ïì n<Ûä´j·Tq+ #˚ùd |ü<äΔ‹ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüT≈£î+{≤s¡T.

á |ü⁄düÔø£+˝Àì n<Ûë´j·÷\T eTTK´yÓTÆq ø=ìï kÕe÷õø£ n+XÊ\qT $X‚¢wækÕÔsTT: yê{Ï >∑T]+∫ ø=+‘·

düe÷#ês¡+, ìsêΔs¡D\qT ÇkÕÔsTT. nsTT‘˚ @ n<Ûë´j·TeT÷ MT≈£î düeTdüÔ düe÷#ês¡+, nìï ø√D≤\qT Çe«˝Ò<äì >∑Ts¡TÔ+#·Tø√+&ç. nH˚«wüD<ë]˝À MTs¡T Á|üj·÷D+ yÓTT<ä\Tô|≥º{≤ìøÏ Ç$ düVü‰j·T|ü&É‘êsTT.

MTs¡T MT kı+‘·+>± Ä˝À∫+#ê*, á $wüj·÷\ >∑T]+∫ Á>∑+<∏ë\j·T+˝À eT]ìï |ü⁄düÔø±\T #·<äyê*, n+‘·sê®\+ <ë«sê eT]+‘· $esê\T bı+<ë*, yê{Ïì #·]Ã+#ê*, MT kı+‘· n_ÛÁbÕj·T+ @s¡Œs¡#·Tø√yê*.

á |ü⁄düÔø£+˝Àì düe÷#ês¡+, ìsêΔs¡D\qT ø£+sƒ¡düú+ #˚j·T≥+ e\¢ MT≈£î @MT sê<äT. BìøÏ ã<äT\T M{Ï

>∑T]+∫ Ä˝À∫+#·≥+ yÓTT<ä\Tô|≥º+&ç, yê{Ï >∑T]+∫ eT]+‘· düe÷#ês¡+ ‘Ó\TdüTø√e≥+ yÓTT<ä\Tô|≥º+&ç.

kÕe÷õø£ düeTdü´ >∑T]+∫ MTs¡T düe÷#ês¡+ ùdø£]+#·{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+∫q|ü⁄&ÉT MTs¡T nH˚ø£ s¡ø±\

düe÷#ês¡ yÓ\T¢e˝À eTTì– b˛‘ês¡T. n~ ñ|üjÓ÷>∑ø£s¡yÓ÷, ø±<√, dü¬s’q<√, ø±<√ m˝≤ ‘Ó\TdüTÔ+~? yêdüÔe düe÷#ês¡+ @<√, yêdüÔe+ ø±ì~ @<√ ‘Ó\TdüTø√e≥+ m˝≤? Ç+ø± #·<äe<ä\T#·T≈£îqïyê] eTT+<äT ñ+&˚

n‹ ô|<ä› düyê\T Ç<˚. eTT+<äT>± Ä düe÷#ês¡+ mø£ÿ&ç qT+∫ ek˛Ô+<√ #·÷&Ü*, n~ Ä<Ûës¡|ü&É<ä–q<˚Hê, n~ me] <äèø£Œ<Ûëìï ‘Ó*j·T#˚k˛Ô+~, m≥Te+{Ï |üø£åbÕ‘ê\T e´ø£Ô|üs¡Tk˛Ô+<√ #·÷&Ü*. n|ü&ÉT n~

eTq≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<√ ˝Ò<√ ‘˚\TÃø√>∑\+.

Ç‘·s¡T\T @+ #˚XÊs√ @+ Ä˝À∫+#ês√ e÷Á‘·y˚T |ü⁄düÔø±\T #Ó|ü⁄‘êsTT. ∫e]øÏ MT ìs¡íj·÷ìøÏ MTπs sêyê*, MTs¡T #·<äeuÀ‘·Tqï kÕe÷õø£ düeTdü´\ |ü≥¢ ˇø£ ne>±Vü≤q @s¡Œs¡#·Tø√yê*, <ëìøÏ MTs¡T @+

#˚j·TuÀ‘·THêïs√ ‘˚\TÃø√yê*. á düe÷C≤ìï ns¡ú+#˚düT≈£îH˚ u≤<Ûä´‘·‘√bÕ≥T <ëìì e÷πsà u≤<Ûä´‘· ≈£L&Ü MT MT<˚ ñ+~. Ç+<äT˝À MT≈£î á |ü⁄düÔø£+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+<äì Ä•düTÔHêï+.

` dü+bÕ<ä≈£î\T

SCERT TELANGANA

á |ü⁄düÔø£+ >∑T]+∫...

MT #·T≥÷º ñqï düe÷C≤ìï n<Ûä´j·Tq+ #˚ùd Á|üÁøÏj·T˝À uÛ≤>∑+>±, kÕ+|òæTø£ XÊÅdüÔ $<ë´ Á|üD≤[ø£˝À uÛ≤>∑+>±

á |ü⁄düÔø£+ s¡÷bı+~+~. Ç~ Ä $<ë´ Á|üD≤[ø£˝À ˇø£ ∫qï uÛ≤>∑+ e÷Á‘·y˚T. kÕ+|òæTø£ XÊÅdüÔ $<ë´ Á|üD≤[ø£

MT≈£î ‘Ó*dæq n+XÊ\qT ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À q\T>∑T]‘√ |ü+#·Tø√e&ÜìøÏ, $X‚¢wæ+#·Tø√e&ÜìøÏ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~.

düe÷»+˝Àì $$<Ûä n+XÊ\qT n˝≤ m+<äT≈£î ñHêïj·Tì Á|ü•ï+#·&ÜìøÏ, düeTdü´\T Ç˝≤ b+<äT≈£îHêïsTT nì Ä˝À∫+#·&ÜìøÏ kÕ+|òæTø£XÊÁdüÔ+ ñ|üjÓ÷>∑|ü&ÉT‘·T+~. MTs¡T MT ùdïVæ≤‘·T\T ‘·s¡>∑‹ >∑~ qT+&ç u≤Vü≤´ Á|ü|ü+#·+˝Àì uC≤s¡T, |ü+#êsTTr, eTTì‡bÕ*{°, |ü˝…¢ d”eT˝Àì bı˝≤\T, <˚yê\j·÷\T, eTd”<äT\T, edüTÔ Á|ü<äs¡ÙqXÊ\\T (eT÷´õj·T+), Ç+ø± mH√ï n+XÊ\qT ‘Ó\TdüTø√e{≤ìøÏ |ü⁄] ø=\TŒ‘·T+~. ¬s’‘·T\T, <äTø±D<ës¡T\T, ñ<√´>∑T\T,

<Ó’e ø±s¡´ ìsê«Vü≤≈£î\T yÓTT<ä˝…’q yês¡+<ä]‘√ ø£*dæ #·]Ã+#˚ neø±XÊìï á |ü⁄düÔø£+ ø£*ŒdüTÔ+~.

á |ü⁄düÔø£+ MTeTT+<äT mH√ï düeTdü´\qT ñ+∫ yê{Ïì n<Ûä´j·Tq+ #˚dæ ns¡ú+ #˚düT≈£îH˚ neø±XÊìï ÇdüTÔ+~.

á |ü⁄düÔø£+˝À nìï Á|üX¯ï\≈£î »yêãT\T ñ+&Ée⁄. MTs¡T á Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T ø£qT>=Hê*. ìC≤ìøÏ Ç~

dü+|üPs¡íyÓTÆq Á>∑+<∏ä+ ø±<äT. MT ùdïVæ≤‘·T\, ñbÕ<Ûë´j·TT\ nqTuÛÑyê\T, dü+<˚Vü‰\qT $&ÉeT]à #·]Ã+∫ CÀ&ç+∫q|ü&ÉT

|ü]|üPs¡í‘·«+ ø£\T>∑T‘·T+~. |ü⁄düÔ≈£+˝Àì #ê˝≤ n+XÊ\‘√ MTs¡T $uÛÒ~+#·e#·TÃ, dü+ø√#·+ ˝Ò≈£î+&Ü ø±s¡D≤\qT

‘Ó\|üe#·TÃ, ∫es¡>± dü«j·T+>± |ü]cÕÿsêìï bı+<äe#·TÃ. n˝≤ bı+~q düe÷<ÛëHêìï ‘·s¡∫ #·÷&Ü\ì|æùdÔ Á|üX¯ï\ìï+{Ïì C≤Á>∑‘·Ô>± ˇø£ |ü{Ϻø£>± ‘·j·÷s¡T #˚dæ ùdïVæ≤‘·T\, ñbÕ<Ûë´j·TT\, ô|<ä›yêfi¯fl düVü‰j·÷ìï n]ú+∫

dæús¡yÓTÆq ìs¡íj·÷ìï rdüTø=q+&ç.

uÛÑ÷$T >∑T]+∫, <ëì düVü≤» eT+&É˝≤\ >∑T]+∫ ne>±Vü≤q #˚düTø√e&ÜìøÏ— ùdyê ø±s¡´ø£˝≤bÕ\‘√bÕ≥T e´ekÕsTTø£, bÕ]ÁXÊ$Tø£ n_Ûeè~Δ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e&ÜìøÏ á |ü⁄düÔø£+ <√Vü≤<ä|ü&ÉT‘·T+~. Á<äe´ e´edüú\T, s¡TD+ e+{Ï yê{Ï bÕÁ‘· >∑T]+∫, Á|üuÛÑT‘·«+ @$<Ûä+>± ã&Ó®{ŸqT s¡÷bı+~düTÔ+~, |üqTï\T @$<Ûä+>± $~ÛdüTÔ+~

e+{Ï yê{Ï Á|üuÛ≤e+ e÷qe J$‘·+ô|’ m˝≤ ñ+≥T+<äH˚ n+XÊ\qT ns¡ú+ #˚düTø√e&ÜìøÏ á |ü⁄düÔø£+ neø±X¯+

ø£*ŒdüTÔ+~.

ô|’ n+XÊ\‘√ bÕ≥T X¯‘êu≤›\ ÁøÏ‘·+ @+ »]–+~, j·T÷s¡|t˝À m˝≤+{Ï kÕ+düÿè‹ø£ e÷s¡TŒ\T #√≥T

#˚düT≈£îHêïsTT— $$<Ûä $|ü¢yê\T, bÕ]ÁXÊ$Tø°ø£s¡D e\¢ düe÷»+˝À @j˚T e÷s¡TŒ\T e#êÃjÓ÷, $$<Ûä K+&Ü\˝À e\düyê<ä+ #·÷|æq Á|üuÛ≤e+ e+{Ï n+XÊ\qT ≈£L&Ü ne>±Vü≤q #˚düT≈£î+{≤s¡T. Á|üC≤kÕ«eT´+, <ëì $düÔs¡D, e÷qe Vü≤≈£îÿ\T, Á|ü‘˚´ø£+>± |æ\¢\, eTVæ≤fi≤ s¡ø£åD #·{≤º\T ` Á|ü<Ûëq+>± n$ eTq es¡Ôe÷q J$‘ê\qT m˝≤

Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔHêïj·TH˚ $wüj·÷\qT ≈£L&Ü ns¡ú+ #˚düT≈£î+{≤s¡T.

á |ü⁄düÔø£+˝Àì bÕsƒê\qT ‘·«]‘·+>± |üP]Ô #˚j·T&É+ ø£+fÒ Ç∫Ãq Á|üX¯ï\T, ø£è‘ê´\qT düeTs¡úe+‘·+>±

ìs¡«Væ≤+#·&É+ nedüs¡+. á bÕsƒ¡´ |ü⁄düÔø±ìï #·<äTe⁄‘·Tqï|ü&ÉT MT≈£î mH√ï Á|üX¯ï\T, ø£è‘ê´\T m<äTs¡e⁄‘·T+{≤sTT.

á Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\ø√dü+ Á|üj·T‹ï+#ê*. Ç∫Ãq ø£è‘ê´\qT, ÁbÕC…≈£îº\qT #˚dæq ‘·s¡yê‘·H˚ ‘·<äT|ü]

bÕsƒê´+X¯+˝ÀøÏ yÓfi≤fl*.

#ê˝≤ bÕsƒê\˝À ÁbÕC…≈£îº |üqT\T ñHêïsTT. yê{Ïì ìs¡«Væ≤+#·&ÜìøÏ ø=ìï s√E\T |ü&ÉT‘·T+~. Ç$ kÕ+|òæTø£

XÊÅdüÔ+˝À $wüj·T ùdø£s¡D≈£î, $X‚¢wüD≈£î, Á|ü<äs¡Ùq≈£î ø±e\dæq HÓ’|ü⁄D≤´\qT ô|+bı+~kÕÔsTT. bÕsƒ¡+˝À ñqï

<ëìì ã{°º|ü≥º&É+ ø±≈£î+&Ü yê{Ïì >∑T]+∫ Ä˝À∫+∫ d”«j·T n_ÛÁbÕj·÷ìï @s¡Œs¡T#·Tø√yê*.

Ç≥T¢

dü+#ê\≈£î\T,

sêÁwüº $<ë´ |ü]XÀ<Ûäq •ø£åD≤ dü+düú, ‘Ó\+>±D, ôV’≤<äsêu≤<é

SCERT

TELANGANA

vi

á |ü⁄düÔø±ìï ñ|üjÓ÷–+#·≥+˝À ñbÕ<Ûë´j·TT\≈£î, $<ë´s¡Tú\≈£î dü÷#·q\T

á |ü⁄düÔø£+ C≤rj·T, sêÅwüº bÕsƒ¡´ Á|üD≤[ø± #·Á{≤ìøÏ nqT>∑TD+>± ñ+~, |ü<√ ‘·s¡>∑‹ ‘·s¡yê‘˚ $wüj·TyêØ

$uÛÑ»q #˚j·÷\ì Ç$ #ÓãT‘·THêïsTT. uÛÖ>√[ø£XÊÁdüÔ+, #·]Á‘·, bÂs¡XÊÁdüÔ+, ns¡úXÊÁdüÔ+ nì $$<Ûä $uÛ≤>±\

øÏ+<ä Ç+‘·es¡≈£î uÀ~Ûdü÷Ô e#êÃs¡T. nsTT‘˚, M{Ï˝À¢ #·]Ã+#˚ n+XÊ\T ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï $T[‘·yÓTÆ ñ+&˚$.

ñbÕ<Ûë´j·TT\T, $<ë´s¡Tú\T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï ‘·s¡>∑‹øÏ ‘Ó∫à <ëì Ä<Ûës¡+>± H˚s¡TÃ≈£îH˚˝≤ Bìì r]Ã~<ë›+.

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±ìï ‘·s¡>∑‹ >∑~˝À #·~$, #·]Ã+#·≥+ #ê˝≤ eTTK´+.

bÕsƒê\˝À uÛ≤wü: |æ\¢\≈£î ‘˚*ø£>± ns¡úeTj˚T´˝≤ bÕsƒê\T sêùd Á|üj·T‘·ï+ #˚XÊ+. nsTT‘˚ $es¡D, düŒwüº‘·

Çyê«*‡q ø=ìï |ü<ë\T ñHêïsTT. #·]ÃdüTÔqï uÛ≤eq≈£î dü+ã+~Û+∫ ñ<ëVü≤s¡D\T Çe«{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê+.

Á|ü‹ n<Ûë´j·T+˝À ø=ìï ø°\ø£ uÛ≤eq\T ñHêïsTT. M{Ïì kÕ<Ûës¡D+>± ñ|üo]¸ø£\T>± Ç#êÃ+. ˇø£ ø±˝≤+X¯eTT˝À

<ë<ë|ü⁄ 2-3 ñ|üo]¸ø£\T uÀ~Û+#·{≤ìøÏ M\e⁄‘·T+~.

á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À _Ûqï s¡#·HêXË’\T\T ñ|üjÓ÷–+#ê+. bÕsƒ¡+ 9˝À e÷~] ø=ìïkÕs¡T¢ yêdüT, ns¡TDY, •eø±$Tì e+{Ï ø£*Œ‘· ø£<∏äHê\T ñ+{≤sTT. Ç$ ø£*Œ‘ê˝Ò nsTTq|üŒ{Ïø° Ä uÛ≤eqqT $e]+#·{≤ìøÏ $$<Ûä yêdüÔyê\

Ä<Ûës¡+>±H˚ sêXÊ+. bÕsƒ¡+ 7˝À bÕ]ÁXÊ$Tø£ ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T`ø±\Twü´eTT yê{Ï Á|üuÛ≤e+ e÷~] ø=ìï πødt düº&û\T ñHêïsTT. 9e bÕsƒ¡+ (Á<äe´ dü+düú\T`s¡TD+) $e]+#·&É+˝À düe÷#ês¡+ |ü{Ϻø£\T, Á>±|òt\ s¡÷|ü+˝À bı+<äT|ü]∫ ñ+~. á $<Ûä+>± _Ûqï XË’\T\ <ë«sê uÛ≤eq\qT $e]+#ê+.

bÕsƒ¡+ eT<Ûä´, bÕsƒ¡+ ∫e] Á|üX¯ï\qT ñ|üjÓ÷–+#·≥+: bÕsƒ¡+ eT<Ûä´˝À Á|üX¯ï\T ñ+&É≥+ MTs¡T >∑eTì+∫

ñ+{≤s¡T. á Á|üX¯ï\qT e~*ô|≥ºe<äT›. uÀ<Ûäq - nuÛÑ´düq Á|üÁøÏj·T˝À Ç$ n+‘·sꓤ>∑+. Ç$ _ÛqïyÓTÆq Á|üX¯ï\T.

MTs¡T #·~$q n+XÊ\qT Áø√&ûø£]+#·{≤ìøÏ, n+#·Hê y˚j·T{≤ìøÏ ø=ìï Á|üX¯ï\T ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT ˝Ò<ë n+‘·≈£î eTT+<äT ñ|üo]¸ø£˝À #·~$q <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫ eT]ø=+‘· düe÷#ês¡+ ùdø£]+#·{≤ìøÏ eT]ø=ìï Á|üX¯ï\T ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. á Á|üX¯ï\≈£î düe÷<ÛëHê\T MTs¡T #Ó|üŒe<äT›. ‘·eT+‘·≥ ‘êeTT düe÷<ÛëHê\T ø£qTø√ÿe{≤ìøÏ $<ë´s¡Tú\≈£î neø±X¯+ Çe«+&ç. á Á|üX¯ï\qT ns¡ú+ #˚düTø√e{≤ìøÏ, düe÷<ÛëHê\ >∑T]+∫

ˇø£]‘√ ˇø£s¡T #·]Ã+#·Tø√e{≤ìøÏ $<ë´s¡Tú\qT nqTeT‹+#·+&ç.

á |ü⁄düÔø£+˝À $$<Ûä s¡ø±\ Á|üX¯ï\T ñHêïsTT:

1) $<ë´s¡Tú\qT ‘·eT nqTuÛÑyê\qT sêj·TeTq≥+.

2) bÕsƒ¡+˝À Ç∫Ãq ñ<ëVü≤s¡D\‘√ ‘·eT nqTuÛÑyê\qT b˛\ÃeTq≥+.

3) bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À Ç∫Ãq ¬s+&ÉT-eT÷&ÉT |ü]dæú‘·T\qT b˛\ÃeTq≥+.

4) ˇø£ πødt düº&û ˝Ò<ë |ü]dæú‹ô|’ ‘·eT n_ÛÁbÕj·T+ ‘Ó*j·T#˚j·TeTH˚ Á|üX¯ï\T ($<ë´s¡Tú\ n_ÛÁbÕj·÷\T n&ç–q|ü&ÉT n$ n+<ä]M ˇπø s¡ø£+>± ñ+&Ü\ì ˝Ò<äT, n+<ä]˙ ‘·eT‘·eT n_ÛÁbÕj·÷\qT e´ø£Ô|üs¡#·ìe«+&ç.

5) bÕsƒ¡+˝À $e]+∫q |ü]dæú‹ì eT÷˝≤´+ø£q+ #˚ùd Á|üX¯ï\T.

‘·s¡>∑‹ >∑~˝À á Á|üX¯ï\qT ñbÕ<Ûë´j·TT\T _Ûqï Ø‘·T\˝À ñ|üjÓ÷–+#·Tø√e#·TÃ. ø=ìï Á|üX¯ï\ düe÷<ÛëHê\T H√≥T |ü⁄düÔø£+˝À sêsTT+#·e#·TÃ. ø=ìï+{Ïì ∫qï ãè+<ä+˝À #·]Ã+|ü#˚j·Te#·TÃ. ø=ìï+{Ïì e´øÏÔ>∑‘· ø£è‘ê´\T>±

eT\#·e#·TÃ. nìï dü+<äsꓤ\˝Àq÷ $<ë´s¡Tú\qT ‘·eT kı+‘· e÷≥\˝À sêùd˝≤ Áb˛‘·‡Væ≤+#·+&ç. n+<äs¡T

$<ë´s¡Tú\T eT÷düb˛‘·˝≤>± ˇπø düe÷<Ûëq+ sêùd˝≤ dü÷#·q\T Çe«e<äT›.

SCERT

TELANGANA

‘Ó\+>±D e÷qe Vü≤≈£îÿ\ $<ë´ sêÅwüº dü+#ê\≈£î\T l ¬ø. CÀwæ >±]øÏ, uÛÀbÕ˝Ÿ˝À yÓ’<ä´eè‹Ô˝À ñqï &܈ˆ m. s¡eTDÏ >±]øÏ, l yÓ©q eTTsê] u…+>∑fi¯Ss¡T >±]øÏ, leT‹ ¬ø. uÛ≤>∑´\øÏåà eT+∫|ü⁄düÔø£+

ôV’≤<äsêu≤<äT >±]øÏ, Ábıô|òdüsY ¬ø.¬ø. ¬ø’˝≤wt, |ü+C≤uŸ j·T÷ìe]‡{° #·+&û|òüTsY >±]øÏ, ‘Ó\+>±D Á|üuÛÑT‘·«

|ü⁄sêedüTÔ, Á|ü<äs¡ÙqXÊ\\ XÊK˝À düú|ü‹ Ä#ês¡´ áeTì •eHê–¬s&ç¶ >±]øÏ, ‘Ó\+>±D sêÅwüº πø+Á<ä Á>∑+<∏ë\j·T dü+#ê\≈£î\T, |ü]XÀ<ÛäHê $uÛ≤>∑ dæã“+~‘√bÕ≥T y˚TeTT ìs¡«Væ≤+∫q ø±s¡´XÊ\˝À¢ Á|ü‘·´ø£å+>±qT, |üs√ø£å+>±qT bÕ˝§Zì á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì bÕsƒê\qT yÓTs¡T>∑T|üs¡#·≥+˝À <√Vü≤<ä|ü&çq yês¡+<ä]øÏ ø£è‘·»„‘·\T. á |ü⁄düÔø£+˝À ñ|üjÓ÷–+∫q ø=ìï ∫Á‘ê\T |òæ¢ø£sY, $ø°|”&çj·÷, Ç‘·s¡ n+‘·sê®\ eqs¡T\ qT+&ç düè»Hê‘·àø£ ñeTà&ç

˝…’ôdqT‡≈£î ˝Àã&ç rdüT≈£îHêï+.

Á|ü‹ bÕsƒ¡+˝À #·T≥÷º ^‘·\‘√ ø=+‘· düe÷#ês¡+ ñ+~. bÕsƒ¡+˝À #·]Ã+∫q uÛ≤eq\≈£î n<äq|ü⁄ düe÷#êsêìï Ç$ ‘·s¡#·T ÇkÕÔsTT. M{Ïì ‘·s¡>∑‹˝À #·]Ã+#·≥+ #ê˝≤ eTTK´+ yê{Ï #·T≥÷º ø£è‘ê´\qT ≈£L&Ü s¡÷bı+~+#·+&ç.

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À ñ|üjÓ÷–+∫q ∫Á‘ê\T: dü+Á|ü<ëj·T bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\˝À ∫Á‘ê\T |ü⁄düÔø±ìï n+<ä+>± r]Ã~<ä›{≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. nsTT‘˚ bÕsƒêìøÏ ñqï+‘· ÁbÕeTTK´‘· á |ü⁄düÔø£+˝Àì ∫Á‘ê\≈£î ≈£L&Ü ñ+~. ø£<∏äHêìøÏ

∫Á‘· s¡÷|ü+ Çe«{≤ìøÏ Á|üuÛÑT‘·« ã&Ó®{Ÿ`|üqTï\ $<Ûëq+ bÕsƒ¡+˝À e÷~] ø=ìï ∫Á‘ê\T ñ+&Ée#·TÃ. $$<Ûä sê»ø°j·T ñ<ä´e÷\˝Àì H˚‘·\ ∫Á‘ê\T Ç∫à ñ+&Ée#·TÃ. $T–*q nìï dü+<äsꓤ\˝À bÕsƒ¡+ m+‘· eTTK´yÓ÷,

∫Á‘ê\T ≈£L&Ü n+‘˚ eTTK´+. Ç$ uÛ≤eq\qT $e]+#·{≤ìøÏ ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT, ˝Ò<ë bÕsƒê´+X¯+˝Àì uÛ≤yêìøÏ ∫Á‘·s¡÷|ü+ ÇkÕÔsTT. nH˚ø£ s¡ø±\ ∫Á‘ê\qT ñ|üjÓ÷–+#·{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ê+: bò˛{À\T, πsU≤

∫Á‘ê\T, e´+>∑´ ∫Á‘ê\T, >√&É |üÁ‹ø£\T yÓTT<ä˝…’q$. Ç$ $$<Ûä #ê]Á‘·ø£ ø±˝≤\≈£î dü+ã+~Û+∫q$. uÛ≤wü˝Àì XË’*, yÓ’$<Ûä´‘· e÷~]>±H˚ ∫Á‘ê\˝À ôd’‘·+ yÓ’$<Ûä´‘· ñ+~.

|ü{≤\T, |ü{Ϻø£\T, πsU≤ ∫Á‘· |ü{≤\T: á |ü⁄düÔø£+˝Àì |ü{≤\T eTq≈£î uÛÖ>√[ø£, Ä]úø£, sê»ø°j·T, #ê]Á‘·ø£

n + X Ê \ q T ‘ Ó * j · T # ˚ k Õ Ô s T T . $ w ü j · ÷ ì ï Ä d ü ø Ï Ô > = * ù | Ø ‹ ˝ À ‘ Ó * j · T # ˚ j · T { ≤ ì ø Ï M { Ï ì ñ|üjÓ÷–+#ê+. |ü{Ϻø£\T, πsU≤ ∫Á‘· |ü{≤\T ≈£L&Ü MT≈£î ø£q|ü&É‘êsTT. |ü{Ϻø£\qT, πsU≤ ∫Á‘· |ü{≤\qT

#·<äe≥+ kÕe÷õø£ XÊÅkÕÔ\˝À ‘·|üŒìdü]. uÛ≤eq\qT $e]+#·≥+˝À Ç$ ‘·s¡#·T eT]+‘· düŒwüº‘·qT ÇkÕÔsTT.

ÁbÕC…≈£îº |üqT\T: |ü⁄dÔüø£+˝À $$<Ûä ÁbÕC…≈£îº\qT dü÷∫+#ê+. nìï ÁbÕC…≈£îº\qT #˚|ü≥º≥+ kÕ<Ûä´+ ø±ø£b˛e#·TÃ.

bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+ #·<äe≥+ <ë«sê n+XÊ\ nìï uÛ≤eq\qT uÀ~Û+#·˝Ò+. ÁbÕC…≈£îº\ <ë«sê $<ë´s¡Tú\≈£î düe÷»+˝Àì e´≈£îÔ\‘√ e´eVü≤]+#·≥+ ‘Ó\TdüTÔ+~, ø=‘·Ô düe÷#ês¡+ ùdø£]+∫ ‘·eT<Ó’q |ü<äΔ‹˝À neT]à Á|ü<ä]ÙkÕÔs¡T.

eTTU≤eTTœøÏ Á|üX¯ï\T ‘·j·÷s¡T#˚j·T≥+, u≤´+≈£î dü+<äs¡Ùq≈£î @sêŒ≥T¢ #˚j·T≥+, ‘êeTT ùdø£]+∫q düe÷#êsêìï

∫Á‘ê\T, |ü{Ϻø£\T ˝Ò<ë πsU≤∫Á‘· |ü{≤\‘√ >∑D≤+ø±\T ñ|üjÓ÷–+∫ n+<ä]ø° ‘Ó*j·T#˚j·T{≤ìøÏ dæ<äΔ+

ø±e≥+ e+{Ï$ kÕe÷õø£ XÊÅkÕÔ\ HÓ’|ü⁄D≤´\˝À eTTK´yÓTÆq$. Ç$ ãè+<ë\˝À |üì #˚j·T{≤ìøÏ, ˇø£] $esê\T, n_ÛÁbÕj·÷\T eTs=ø£]‘√ |ü+#·Tø√e{≤ìøÏ Ç$ Áb˛‘·‡Væ≤kÕÔsTT.

düe÷#ês¡ HÓ’|ü⁄D≤´\˝À |ü{Ϻø£\T, Á>±|òt\T, |ü≥HÓ’|ü⁄D≤´\˝À |ü≥+ #·<äe&É+, |ü≥+ >∑T]Ô+#·&É+ e+{Ï$ ≈£L&Ü bÕsƒê´+XÊ\≈£î nqT>∑TD+>± |ü⁄düÔø£+˝À ˝Òì$ ≈£L&Ü nuÛ≤´dü+/eT÷˝≤´+ø£q+˝À Çe«e#·TÃ.

#·]Ã+#·&É+, eTTU≤eTTœ ìs¡«Væ≤+#·&É+, &çuÒ{Ÿ‡, ÁbÕC…≈£îº\T e+{Ï$ bÕsƒê\ eT<Ûä´˝À, MT nuÛÑ´düHêìï yÓTs¡T>∑T|üs¡#·Tø√+&ç ‘·sê«‘· Çe«ã&çq$. Ç$ |æ\¢˝À¢ kÕe÷õø£ düŒèVü≤qT, düTìï‘·‘ê«ìï ô|+bı+~+∫ düeTdü´\

|ü≥¢ kÕqT≈£L\ yÓ’K]ì n\es¡TÃ≥≈£î ñ<˚›•+#·ã&çq$. ø±e⁄q ‘·|üŒø£ ìs¡«Væ≤+#ê*.

ø£è‘·»„‘·\T

SCERT

TELANGANA

viii

$<ë´ Á|üe÷D≤\T

bÕsƒ¡+˝Àì n+XÊ\T $<ë´s¡Tú\≈£î ns¡úeTj˚T´+<äT≈£î ‘·–q+‘· düeTj·T+ yÓ∫Ã+#ê*. eT<Ûä´eT<Ûä´˝À ñqï Á|üX¯ï\T Ç+<äT≈£î ñ|üjÓ÷>∑|ü&É‘êsTT. Ç$ _ÛqïyÓTÆq Á|üX¯ï\T: ùV≤‘·Te⁄, ø±s¡D-ø±s¡´+, düeTs¡úq, y˚T<∏√|ü≥+/ uÛ≤eq\ |ü≥+, |ü]o\q, $X‚¢wüD, Ä˝À#·q, }Vü≤, düe÷˝À#·q, yê´U≤´q+ e+{Ï yê{ÏøÏ dü+ã+~Û+∫q$. eTTK´yÓTÆq uÛ≤eq\qT Á|ü‹ n<Ûë´j·T+˝Àq÷ ñ<ëVü≤s¡D\‘√ #·]Ã+#ês¡T, ø°\ø£ |ü<ë\T>± ≈£L&Ü Ç#êÃs¡T.

1) $wüj·÷e>±Vü≤q ^(AS1): $#ês¡D, #·s¡Ã, düe÷˝À#·q\T, πødt düº&û\ <ë«sê ñ<ëVü≤s¡D\T, yê´U≤´q+,

|ü]o\qe+{Ï yê{Ï <ë«sê eTÚ*ø£ uÛ≤eq\ n<Ûä´j·THêìï Áb˛‘·‡Væ≤+#·≥+.

2) bÕsƒê´+XÊìï (Ç∫Ãq) #·~$, ns¡ú+ #˚düTø=ì yê´U≤´ì+#·≥+ ^(AS2): n|ü&É|ü&É÷ H˚s¡T>± uÛ≤eq\qT

‘Ó*j·T#˚j·Tì ¬s’‘·T\, ø±]à≈£î\ πødt düº&û\T, ø=ìï ∫Á‘ê\T ñ+{≤sTT. M{Ïì ns¡ú+ #˚düTø√e{≤ìøÏ,

∫Á‘ê\qT yê´U≤´ì+#·{≤ìøÏ $<ë´s¡Tú\≈£î ‘·–q+‘· düeTj·T+ Çyê«*.

3) düe÷#ês¡ HÓ’|ü⁄D≤´\T ^(AS3): kÕe÷õø£ XÊÅkÕÔ\ $<ÛëHê\ìï+{Ï˙ πøe\+ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\T #·]Ã+#·˝Òe⁄.

ñ<ëVü≤s¡D≈£î |ü≥ºD ÁbÕ+‘·+˝À ñqï |æ\¢\T ‘·eT mìï¬ø’q Á|üC≤ Á|ü‹ì<ÛäT\ >∑T]+∫, |ü˝…¢ÁbÕ+‘ê\˝À ñ+&˚ |æ\¢\T ‘·eT ÁbÕ+‘·+˝Àì #Ós¡Te⁄/ kÕ>∑T˙{Ï kÂø£sê´\ >∑T]+∫ düe÷#ês¡+ ùdø£]+#·e#·TÃ.

á düe÷#ês¡eT÷, bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø±\˝À Ç∫ÃqB ˇø£{Ï>± ñ+&Éø£b˛e#·Tà Bìì $e]+#ê*‡ ñ+≥T+~.

ÁbÕC…≈£îº\ <ë«sê $<ë´s¡Tú\T ùdø£]+∫q düe÷#êsêìï ‘Ó*j·T #Ó|üŒ≥+ ≈£L&Ü eTTK´yÓTÆq kÕeTs¡ú´+

ne⁄‘·T+~. ñ<ëVü≤s¡D≈£î #Ós¡Te⁄≈£î dü+ã+~Û+∫ düe÷#ês¡+ ùdø£]ùdÔ *œ‘· ìy˚~ø£‘√bÕ≥T ∫Á‘·+ ˝Ò<ë

|ü≥+ CÀ&ç+#·e#·TÃ. ùdø£]+∫q düe÷#êsêH˚ï ∫Á‘ê\T, >√&É |üÁ‹ø£\ s¡÷|ü+˝À Á|ü<ä]Ù+#·e#·TÃ. düe÷#ês¡

ùdø£s¡D, Áø√&ûø£s¡D, $X‚¢wüD e+{Ï$ ≈£L&Ü düe÷#ês¡ HÓ’|ü⁄D≤´\T ne⁄‘êsTT.

4) düeTø±©q (kÕe÷õø£/ kÕ+|òæTø£) n+XÊ\ô|’ Á|ü‹düŒ+<äq ` Á|ü•ï+#·≥+ ^(AS4): ‘·eT Jeq Á|üe÷D≤\qT $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\, $$<Ûä ø±˝≤\ Á|ü»\ Jeq Á|üe÷D≤\‘√ b˛˝ÒÃ˝≤ $<ë´s¡Tú\qT Áb˛‘·‡Væ≤+#ê*. á b˛*ø£\ dü+<äs¡“¤+˝À ‘·˝…‘˚Ô Á|üX¯ï\≈£î ˇπø düe÷<Ûëq+ ñ+&Éø£b˛e#·TÃ.

5) |ü≥HÓ’|ü⁄D≤´\T ^(AS5): á bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À $$<Ûä s¡ø±\ |ü{≤\T, ∫Á‘ê\T ñHêïsTT. Á|ü<˚XÊ\≈£î dü+ã+~Û+∫ |ü{≤\T HÓ’s¡÷|ü´ ∫Á‘·D\T nì ns¡ú+ #˚düT≈£îì <ëìøÏ dü+ã+~Û+∫ HÓ’|ü⁄D≤´ìï ô|+bı+~+#·Tø√yê*. B+{À¢ $$<Ûä <äX¯\T ñHêïsTT. >∑‘· ‘·s¡>∑‘·T˝À¢ m‘·TÔ, <ä÷sê\qT |ü≥+˝À m˝≤

#·÷|æ+#ê˝À ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. düeT‘·\ m‘·TÔ\ >∑T]+∫ á ‘·s¡>∑‹˝À ‘Ó\TdüT≈£î+{≤+. bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝À

$$<Ûä ∫Á‘ê\T, bò˛{À\T, >√&É |üÁ‹ø£\T ñHêïsTT. Ç$ πøe\+ n+<ä+ ø√dü+ bı+<äT|üs¡∫q$ ø±e⁄, bÕsƒêìøÏ dü+ã+~Û+∫q$. ∫Á‘ê\≈£î dü+ã+~Û+∫ ≈£L&Ü ø=ìï ø£è‘ê´\T ñHêïsTT.

6) Á|üX¯+dü ` düTìï‘·‘·«+ ^(AS6): uÛ≤wü, dü+düÿè‹, ≈£î\+, eT‘·+, Åd”Ô-|ü⁄s¡Twüß\ $wüj·÷\˝À eTq

<˚X¯+˝À m+‘√ yÓ’$<Ûä´‘· ñ+~. kÕe÷õø£ XÊÅdüÔ+ á yÓ’$<Ûä´‘·\qT |ü]>∑Dq˝ÀøÏ rdüT≈£î+≥T+~, M{Ï

|ü≥¢ düTìï‘·‘·«+ Á|ü<ä]Ù+#˚˝≤ $<ë´s¡Tú\qT Áb˛‘·‡Væ≤düTÔ+~.

SCERT

TELANGANA

Áø£.dü+K´ bÕsƒ¡+ ù|s¡T ù|J HÓ+.

$wüj·Tdü÷∫ø £

HÓ\

uÛ≤>∑+

: uÛÑ÷$T`düVü≤» Äes¡DeTT\T   ns¡úXÊg+

1. uÛÑ÷$T ` eTq+ 1`13 pHé

2. uÛÑ÷$T` düVü≤» Äes¡DeTT\T`•˝≤es¡D+ 14`26 p˝…’

3. »˝≤es¡D+ 27`35 p˝…’

4. yê‘êes¡D+ 36`50 Ä>∑düTº

5. Jyêes¡D+ 51`58 ôdô|º+ãs¡T

6. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À e´ekÕj·T+ 59`74 ôdô|º+ãs¡T

7. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À |ü]ÁX¯eT\T 75`95 qe+ãs¡T

8. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+˝À ùdyê ø±s¡´ø£˝≤bÕ\T 96`104 &çôd+ãs¡T

9. Á<äe´e´edüú ` s¡TD+ 105`117 &çôd+ãs¡T

10. <Ûäs¡\T ` Jeqe´j·T+ 118`129 |òæÁãe]

11. Á|üuÛÑT‘·« ã&Ó®{Ÿ ` |üqTï\T 130`145 |òæÁãe]

uÛ≤>∑+

: eT<Ûä´j·TT>∑+ qT+&ç Ä<ÛäTìø£ ø±\+ es¡≈£î Á|ü|ü+#·+

12. 17, 18, 19e X¯‘êu≤Δ\˝À Á|üC≤kÕ«$Tø£, C≤rj·Tyê<ä $|ü¢yê\T 146`166 p˝…’

13. bÕ]ÁXÊ$Tø°ø£s¡D, kÕe÷õø£ e÷s¡TŒ 167`180 Ä>∑düTº

14. kÕe÷õø£ ìs¡düH√<ä´e÷\T 181`188 Ä>∑düTº

15. ˝≤{ÏHé nyÓT]ø±, Ädæj·÷, ÄÁ|òæø±\˝À e\düyê<ä+ 189`203 ôdô|º+ãs¡T

16. uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ô|’ e\düyê<ä Á|üuÛ≤e+ 204`217 nø√ºãs¡T

17. $düÔ]düTÔqï Á|üC≤kÕ«eT´+ 218`228 qe+ãs¡T

18. Á|üC≤kÕ«eT´+ ` s¡÷|ü⁄~<äT›≈£î+≥Tqï uÛ≤eq 229`239 qe+ãs¡T

19. e÷qeVü≤≈£îÿ\T, ÁbÕ<∏ä$Tø£ Vü≤≈£îÿ\T 240`252 &çôd+ãs¡T

20. eTVæ≤fi≤ s¡ø£åD #·{≤º\T 253`261 »qe]

21. $|ü‘·TÔ\ ìs¡«Vü≤D 262`270 »qe]

22. s√&ÉT¶ uÛÑÁ<ä‘ê $<ä´ 271`277 |òæÁãe]

|ü⁄qX¯Ãs¡D`yê]¸ø£ |üØø£å\T e÷]Ã

SCERT

TELANGANA

x

C≤rj·T ^‘·+

` s¡M+Á<äHê<∏é sƒê>∑÷sY

»q>∑DeTq n~ÛHêj·Tø£ »j·TùV≤!

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´$<Ûë‘ê!

|ü+C≤ã, dæ+<ÛäT, >∑T»sê‘·, eTsêsƒê, Á<ë$&É, ñ‘·ÿfi¯, e+>∑!

$+<Ûä´, Væ≤e÷#·\, j·TeTTHê, >∑+>∑!

ñ#·Ã\ »\~Û ‘·s¡+>±!

‘·e X¯óuÛÑHêy˚T C≤π>!

‘·e X¯óuÛÑ Ä•wü e÷π>

>±ùV≤ ‘·e »j·T>±<∏ë!

»q>∑D eT+>∑fi¯<ëj·Tø£ »j·TùV≤!

uÛ≤s¡‘· uÛ≤>∑´ $<Ûë‘ê!

»j·TùV≤! »j·TùV≤! »j·TùV≤!

»j·T »j·T »j·T »j·TùV≤!!

Á|ü‹»„

` ô|’&çeTÁ] yÓ+ø£≥ düTu≤“sêe⁄

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ Hê e÷‘·èuÛÑ÷$T. uÛ≤s¡rj·TT\+<äs¡÷ Hê dü¨<äs¡T\T. H˚qT Hê <˚XÊìï Áù|$TdüTÔHêïqT. düTdü+|üqïyÓTÆq, ãVüQ$<ÛäyÓTÆq Hê <˚X¯ yês¡dü‘·« dü+|ü<ä Hê≈£î

>∑s¡«ø±s¡D+. BìøÏ ns¡Ω‘· bı+<ä&ÜìøÏ düs¡«<ë H˚qT ø£èwæ #˚kÕÔqT.

Hê ‘·*¢<ä+Á&ÉT*ï, ñbÕ<Ûë´j·TT*ï, ô|<ä›\+<ä]ï >ös¡$kÕÔqT.

Á|ü‹yê]‘√qT eTsê´<ä>± q&ÉT#·Tø=+{≤qT. »+‘·Te⁄\|ü≥¢ <äj·T‘√ ñ+{≤qT.

Hê <˚X¯+|ü≥¢, Hê Á|ü»\|ü≥¢ ùdyêìs¡‹‘√ ñ+{≤qì Á|ü‹»„ #˚düTÔHêïqT.

yê] ÁX‚jÓ÷_Ûeè<äTΔ˝Ò Hê Äq+<ëìøÏ eT÷˝+.

SCERT TELANGANA

bÕsƒ¡+

1

uÛÑ÷$T ` eTq+

á uÛÑ÷$T MT<ä ø√{≤¢~ »+‘·Te⁄\T, eèø£åC≤\+, dü÷ø£åàJe⁄\‘√ bÕ≥T eTq+

ìedædüTÔHêï+. á uÛÑ÷$T MT<ä e÷qe J$‘·+

\ø£å≈£î ô|’>± dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ ñ<䓤$+∫+~.

Ç‘·s¡ »+‘·Te⁄\ e÷~] ø±≈£î+&Ü eTqTwüß\T uÛÑ÷$Tì eT]+‘· yÓTs¡T¬>’q ìyêdü Á|ü<˚X¯+>±

#˚j·T{≤ìøÏ ø£èwæ #˚düTÔHêïs¡T. eTq+ e÷s¡{≤ìø°,

|ü]düsê\qT e÷s¡Ã{≤ìø° ìs¡+‘·s¡+ ø£èwæ

#˚düTÔHêï+. nìï{Ïø° $T+∫ uÛÑ÷$T˙, eTq ø ± s ¡ ´ ø £ ˝ ≤ b Õ \ q ÷ n s ¡ ú + # ˚ d ü T ø √ { ≤ ì ø Ï Á|üj·T‹ïdü÷Ô yÓTs¡T¬>’q Jeq+ ø√dü+ ø£èwæ

#˚düTÔHêï+. #ê˝≤ ø±\+bÕ≥T uÛÑ÷$Tì ÇwüºyÓTT∫Ãq≥Tº <√#·Tø√>∑\ eqs¡T\ >∑ì>±

# · ÷ X Ê + . á < ä è w æ º ø √ D + ˝ À ì ˝ À b Õ ì ï Ç|ü&ç|ü&˚ >∑T]ÔdüTÔHêï+. uÛÑ÷ eqs¡T\qT j·T<Û˚#·Ã¤>± <√#·Tø√e≥+ e\¢ n&Ée⁄\T, q<äT\T, ø=+&É\T HêX¯qeTj·÷´sTT, ‘√{Ï »+‘·Te⁄\T,

‘ √ { Ï e ÷ q e ⁄ \ T ô d ’ ‘ · + $ H ê X ¯ H ê ì ï m<äTs=ÿ+≥THêïs¡T. Bì |òü*‘·+>± ª|üsê´es¡D dü+øå√uÛ≤ìïμ m<äTs=ÿ+≥THêï+: uÛÑ÷>√fi¯+

y˚&Ó≈£îÿ‘√+~, eTq H˚\\T, >±*, ˙fi¯ó¢

$wü|üP]‘·+>± e÷s¡T‘·THêïsTT. uÛÑ÷$T m˝≤

|üì #˚düTÔ+~, <ëì MT<ä eTq+ #˚düTÔqï |üqT\T, |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\ >∑T]+∫ ˇø£ ø=‘·Ô ne>±Vü≤q

@s¡£Œs¡#·Tø√e\dæq nedüs¡+ áHê&ÉT eTq eTT+<äT ñ+~.

$$<Ûä ø±˝≤˝À¢, $$<Ûä |ü]dæú‘·T\˝À ìedæ+∫q $$<Ûä Á|ü»\ >∑T]+∫ Äs¡T qT+∫ mì$T<äe ‘·s¡>∑‘·T\˝À MTs¡T #·~yês¡T ` yêfi¯ó¢ uÛÑ÷$T MT~ n&Ée⁄\qT, H˚\\qT, ˙{Ïì, KìC≤\qT m˝≤ ñ|üjÓ÷–+#·T≈£îHêïs√

‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. eTT+<äTqï Hê\T>∑T n<Ûë´j·÷\˝À ˇø£<ëì‘√ ˇø£{Ï dü+ã+<Ûä+ ñqï e´edüú\‘√ uÛÑ÷$Tì

>∑T]+∫ n<Ûä´j·Tq+ #˚<ë›+. sêfi¯ó¢, H˚\\T, KìC≤\T, ˙fi¯ó¢, >±*, dü÷s¡´s¡•à, n&Ée⁄\T, »+‘·Te⁄\T, eTqTwüß\ eT<Ûä´ |üs¡düŒs¡ dü+ã+<Ûë\qT, ìs¡+‘·s¡+ ˇø£<ëìH=ø£{Ï Á|üuÛ≤$‘·+ #˚düTÔ+&É{≤ìï ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

∫Á‘·+ 1.1: e÷qe #·]Á‘· n+‘ê á ∫Á‘·+˝Àì |üdüT|ü⁄|ü#·Ã eè‘·Ô+˝Àì ∫qï #·Tø£ÿ˝À »]–+<äì ø±sY¢ dü>±Hé nH˚ XÊÁdüÔy˚‘·Ô ù|s=ÿHêï&ÉT. á ∫qï #·Tπøÿ ªuÛÑ÷$Tμ nì |æ\TdüTÔqï eTq @¬ø’ø£

ìyêdü+. n+‘·]ø£å+ qT+∫ rdæq á bò˛{ÀqT ªbÕ*b˛sTTq

˙\+ #·Tø£ÿμμ n+{≤s¡T.

SCERT TELANGANA

eTq $X¯«+, dü÷s¡T´&ÉT, uÛÑ÷$T

y˚\ dü+e‘·‡sê\T>± eTqTwüß\T Äø±X¯+˝ÀøÏ #·÷dü÷Ô nø£ÿ&É yÓT]ùd yê{Ï >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√{≤ìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T ` kÕù|ø£å+>± dæús¡<ä÷s¡+˝À ñ+&˚ qø£åÁ‘ê\T eT]j·TT Äø±X¯+˝À dü+#·]dü÷Ô ñ+&˚

dü÷s¡T´&ÉT, #·+Á<äT&ÉT eT]j·TT Á>∑Vü‰\T. Ç$ @$T{Ï M{Ïø° eTq≈£î dü+ã+<Ûä+ @$T{Ï? Ç$ eTq*ï m˝≤ Á|üuÛ≤$‘·+ #˚kÕÔsTT? #ê˝≤eT+~ M{Ïì C≤Á>∑‘·Ô>± n<Ûä´j·Tq+ #˚XÊs¡T. Äø±X¯+˝À eT<Ûä´ >∑\

M{Ï ø£<ä*ø£\qT, |òüT≥q\qT qyÓ÷<äT #˚dü÷Ô n$ @$T{À, n$ m˝≤ ø£<äT\T‘·THêïjÓ÷ ns¡ú+

#˚düTø√{≤ìøÏ Á|üj·T‹ï+#ês¡T. yÓTT<ä{À¢ uÛÑ÷$T #·\q+ ˝Ò≈£î+&Ü dæús¡+>± ñ+<äì, $T–*qe˙ï

<ëì#·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘·THêïj·Tì uÛ≤$+#ês¡T. y˚\ dü+e‘·‡sê\T>± Ç˝≤π> ñ+~ ø±ã{Ϻ m≥Te+{Ï e÷s¡TŒ\T ˝Ò≈£î+&Ü uÛÑ÷$T, qø£åÁ‘ê\T, dü÷s¡T´&ÉT XÊX¯«‘·+>± Ç˝≤π> ñ+{≤j·Tì uÛ≤$+#ês¡T. Bìï uÛÑ÷πø+Á<äø£ dæ<ëΔ+‘·+>± ª{≤\MTμ Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. <ë<ë|ü⁄ 3500 dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·y˚T ÁbÕNq uÛ≤s¡rj·TT\#˚ sêj·Tã&çq y˚<ë+>∑ CÀ´‹wü´+, dü÷s¡´dæ<ëΔ+‘·+, uÛ≤>∑e‘·|ü⁄s¡D≤\T e+{Ï Á>∑+<∏ë\T

$XÊ«ìï >∑T]+∫q düe÷#ês¡+ #ê˝≤ ÇdüTÔHêïsTT. yê] Á>∑+<∏ë˝À¢ Á>∑Vü≤D≤\T, #·\Hê\T $X¯«+

jÓTTø£ÿ nq+‘·yÓTÆq Á|üø£è‹ >∑T]+∫ Á|ükÕÔ$+#ês¡T. n$ ‘·s¡yê‹ ø±\+˝À yê] Ä$wüÿs¡D\≈£î e÷s¡Z<äs¡Ùø£ dü÷Á‘ê\T>± ì*#êsTT. nsTT<äT e+<ä\ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ XÊÁdüÔE„\T ˇø£ ø=‘·Ô ne>±Vü≤q≈£î e#êÃs¡T. uÛÑ÷$T $XÊ«ìøÏ eT<Ûä´˝À ˝Ò<äì, yêdüÔyêìøÏ n~ dü÷s¡T´ì #·T≥÷º

‹s¡T>∑T‘√+<äì, Ä dü÷s¡T´&ÉT ≈£L&Ü ‹s¡T>∑T‘·÷ ñHêï&Éì, Äø±X¯+˝À ndü+U≤´ø£+>± ñqï qø£åÁ‘ê\T yêdüÔyêìøÏ dü÷s¡T´ì e+{Ï$ nì ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T. Bìï dü÷s¡´πø+Á<äø£ dæ<ëΔ+‘·+>± ø√|ü]ïø£dt Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. qø£åÁ‘ê\T ≈£L&Ü |ü⁄&É‘êj·Tì, ô|s¡T>∑T‘êj·Tì, ∫e]øÏ #·ìb˛‘êj·Tì >∑‘· e+<ä dü+e‘·‡sê\ ø±\+˝À ns¡ú+ #˚düT≈£îHêïs¡T.

qø£åÁ‘ê\T Ç+ø± #ê˝≤ ô|<ä›yÓ’q ¬>˝≤ø°‡ (qø£åÁ‘· düeT÷Vü‰\T) ˝À uÛ≤>∑eTì eT]j·TT Ç˝≤+{Ï

¬>˝≤ø°‡\T á $X¯«+˝À $T*j·Tq¢ ø=\~ ñHêïj·Tì XÊgE„\T ø£qT>=Hêïs¡T. ªô|<ä› $k˛Œ¤≥q+μ‘√

1370 ø√≥¢ dü+e‘··‡sê\ ÁøÏ‘·+ $X¯«+ Ä$s¡“¤$+∫+<äì, ø=ìï e+<ä\ ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\ ‘·s¡yê‘·

Ç~ n+‘·]+∫b˛‘·T+<äqï n_ÛÁbÕj·T+‘√ Á|üdüTÔ‘·+ ñHêïs¡T.

á dæ<ëΔ+‘·+ Á|üø±s¡+ ¬>˝≤ø°‡\T, qø£åÁ‘ê\T, Á>∑Vü‰\T á $k˛Œ¤≥q+‘√ @s¡Œ&ܶsTT. eTq J$‘ê˝À¢

|òüT≥q\T #ê˝≤ y˚>∑+>± »s¡T>∑T‘·T+{≤sTT, Á|ü‹ ø£åD+

mH√ï e÷s¡TŒ\T dü+uÛÑ$dü÷Ô ñ+{≤sTT. nsTT‘˚

$X¯«+˝Àì e÷s¡TŒ\≈£î y˚\, \ø£å\ dü+e‘·‡sê\T

|ü&É‘êsTT.

Á|üdüTÔ‘·+ e÷qe⁄\T düT<ä÷s¡+>± ñqï, dü+øÏ¢wüº

$wüj·÷\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√{≤ìøÏ Á|üj·T‹ïdüTÔHêïs¡T!

M ≥ ì ï + { Ï ˙ n < Û ä ´ j · T q + # ˚ j · T { ≤ ì ø Ï

$XÊ«+‘·sêfi¯+˝ÀøÏ y√´eTHÍø£\qT |ü+|æ+#ês¡T.

#·+Á<äeT+&É\+ô|’ eTqTwüß\T ~>±s¡T. <ä>∑Zs¡˝Àì n+>±s¡ø£ Á>∑Vü≤+ô|’q y√´eTHÍø£\T ~>±sTT. ø=ìï y√´eTHÍø£\T eTq kÂs¡ ≈£î≥T+u≤ìï <ë{Ï $X¯«+˝ÀøÏ yÓfi≤¢sTT.

düT<ä÷s¡+>± ñqï qø£åÁ‘ê\T, bÕ\|ü⁄+‘·\

s¡Vü≤kÕ´\ >∑T]+N, $X¯«+ Ä$sꓤe+

>∑T]+N ‘Ó\TdüTø√yê\qï ÄdüøÏÔ áHê{Ï e÷qe⁄\≈£î m+<äT≈£î ñ+~?

$X¯«+ eT<Ûä´˝À uÛÑ÷$T ñ+<ä˙, düèwæº˝À e T T K ´ y Ó T Æ q ~ e ÷ q e ⁄ \ ˙ y Ó T T < ä ≥ uÛ≤$+#˚yêfi¯ó¢. á nq+‘· $X¯«+˝À eTq+

n ‹ ∫ q ï q \ T d ü T e ÷ Á ‘ · y ˚ T q ì

‘Ó\TdüTø√e≥+ e\¢ Ç~ eTqô|’ m≥Te+{Ï Á|üuÛ≤e+ #·÷|ü⁄‘·T+~?

eT]ìï $esê\≈£î 8e ‘·s¡>∑‹ uÛÖ‹ø£

s¡kÕj·Tq XÊÁdüÔ bÕsƒ¡´|ü⁄düÔø£+˝Àì |ü<äe n<Ûë´j·T+ ªqø£åÁ‘ê\T, kÂs¡ e´edüúμ #·<äe+&ç.

SCERT

TELANGANA

≈£î¢|üÔ+>± #ÓbÕŒ\+fÒ ìs¡+‘·s¡+ ø£<äT\T‘·Tqï, e÷s¡T‘·Tqï ô|<ä› $X¯«+˝À dü÷s¡T´&ÉT, uÛÑ÷$T ˇø£ uÛ≤>∑+! á e÷s¡TŒ\

|òü*‘·+>±H˚ uÛÑ÷$T, <ëì MT<ä Je+ Ä$s¡“¤$+#êsTT, yê{Ï‘√

Á|üuÛ≤$‘·eTÚ‘·THêïsTT.

uÛÑ÷$T ˇø£ Á>∑Vü≤+

eTq kÂs¡ e´edüú˝Àì Ç‘·s¡ Á>∑Vü‰\ e÷~]>±H˚ uÛÑ÷$T

‘·q nø£å+ô|’ ‘·q#·T≥÷º ‘êqT ‹s¡T>∑T‘·÷H˚ ˇø£ ìsêΔ]‘· ø£ø£å´˝À dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º ‹s¡T>∑T‘√+~. dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º uÛÑ÷$T ‹]π>

<ë]H˚ ªø£ø£å´μ n+{≤s¡T. á |ü]ÁuÛÑeTD+ ˇπø ‘·\+˝À ñ+≥T+~.

Bìì ø£ø£å´‘·\+ n+{≤s¡T. uÛÑ÷$T, dü÷s¡T´ì, ø£ø£å´\≈£î dü+ã+~Û+∫ |üø£ÿq ñqï ∫Á‘ê\T #·÷&É+&ç. @~ dü¬s’q<äì nqT≈£î+≥THêïs¡T?

n. eè‘êÔø±s¡ ø£ø£å´

Ä. Bs¡È eè‘êÔø±s¡ ø£ø£å´

Ç. ÁbÕe÷DÏø£ (ùdÿ\T Á|üø±s¡+ ^j·Tã&çq) Bs¡Èeè‘êÔø±s¡ ø£ø£å´

(ñ<ë: dü÷s¡T´&ÉT eT<Ûä´˝À ñ+&ç ˇø£ yÓ’|ü⁄øÏ 1.4 ôd+.MT, eTs√ yÓ’|ü⁄øÏ 1.5 ôd+.MT. ñ+&É≥+)

yêdüÔyêìøÏ uÛÑ÷$T ø£ø£å´ (ªÇμ˝À e÷~]) <ë<ë|ü⁄>±

eè‘êÔø±s¡+˝À ñ+~. dü÷s¡T´&çøÏ n‘·´+‘· <ä÷s¡+ (152 $T*j·THé øÏ.MT.), n‘·´+‘· düMT|ü (147 $T*j·THé øÏ.MT.) <ä÷sê\

eT<Ûä´ ‘˚&Ü #ê˝≤ ‘·≈£îÿe. dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º >∑+≥øÏ 1,07,200 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ y˚>∑+‘√ uÛÑ÷$T ‹s¡T>∑T‘√+~! á y˚>∑+‘√ dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º ˇø£ |ü]ÁuÛÑeTD+

|üP]Ô#˚j·T{≤ìøÏ 365^¼ s√E\T |ü&ÉT‘·T+~. Bìì eTq+ ªdü+e‘·‡s¡+μ n+{≤+. mì$T<äe

‘·s¡>∑‹˝À uÛÑ÷$T MT<ä $$<Ûä ÁbÕ+‘ê\˝À dü÷s¡T´&ç qT+∫ bı+<˚ X¯øÏÔ˝À >∑\ ‘˚&Ü\ >∑T]+N, dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º uÛÑ÷$T ‹s¡T>∑T‘·T+&É≥+ e\¢ o‘êø±\+, y˚dü$ø±\+ e+{Ï ø±˝≤\T @s¡Œ&É≥+

>∑T]+N MTs¡T ‘Ó\TdüT≈£îHêïs¡T.

uÛÑ÷$T MT<ä ø±˝≤\T @s¡Œ&É{≤ìøÏ >∑\ ø±s¡D≤\qT øÏ+~

yêì˝À >∑T]Ô+#·+&ç:

` nø£å+ô|’ s√E≈£î ˇø£kÕ] uÛÑ÷$T ‘·q#·T≥÷º ‘êqT ‹s¡>∑≥+

` uÛÑ÷$T #·T≥÷º #·+Á<äT&ÉT HÓ\≈£î ˇø£kÕ] ‹s¡>∑≥+

` nø£å+ô|’ dü÷s¡T´&ÉT ‘·q #·T≥÷º ‘êqT ‹s¡>∑≥+

` dü÷s¡T´&ç #·T≥÷º uÛÑ÷$T |ü]ÁuÛÑeTD+

` ø£ø£å´ ‘·\+‘√ b˛*ùdÔ uÛÑ÷$T nø£å+ e+– ñ+&É≥+

` uÛÑ÷$T >√fi≤ø±s¡+˝À ñ+&É≥+

` dü+e‘·‡s¡ |ü]ÁuÛÑeTD ø±˝+˝À dü÷s¡T´&çqT+∫ uÛÑ÷$T

uÛÑ÷$T ` |üsê´j·T |ü<ë\T

(Á^≈£î |ü<äyÓTÆq ^‘eorthe’jÓTTø£ÿ ns¡ú+

ªH˚\, eT{Ϻ, bı&çH˚\μ.)

dü+düÿ è‘·+˝À uÛÑ÷$T, |üè~∏Û«, <Ûäs¡DÏ, neì, |ü⁄&É$T e+{Ï |ü\T ù|s¡T¢

ñHêïsTT. uÛ≤s¡rj·T uÛ≤wü\˝À uÛÑ÷$TøÏñqï ù|s¡T¢ á dü+düÿ è‘·

eT÷˝≤˝À¢+∫ e∫Ãqy˚.

n

Ä

Ç

∫Á‘·+ 1.2: uÛÑ÷$T ø£ø£å´

SCERT TELANGANA

uÛÑ÷$T |ü]D≤eT+

eTq uÛÑ÷$T m˝≤ @s¡Œ&ç+<äH˚<ëìô|’ XÊÁdüÔE„\T Ç+ø± #·]Ãdü÷ÔH˚ ñHêïs¡T. düTe÷s¡T>± 450 ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ uÛÑ÷$T @s¡Œ&É≥+ yÓTT<ä\sTT´+<äì #ê˝≤eT+~ XÊÁdüÔE„\T n_ÛÁbÕj·T|ü&ÉT‘·THêïs¡T. nH˚ø£ <äX¯\˝À e÷s¡TŒ#Ó+~ Á|üdüTÔ‘· s¡÷bÕìï uÛÑ÷$T dü+‘·]+#·T≈£î+~.

|ü]ÁuÛÑ$TdüTÔqï <Ûä÷[, y˚T|òü÷\ >√fi¯+>± yÓTT<ä˝…’ Á<äe <äX¯>∑T+&Ü |ü]D$T+∫+~. Ä <äX¯˝À uÛÑ÷$T

#ê˝≤ y˚&ç>± ñ+&˚~. $X¯«+qT+∫ ô|<ä›ô|<ä› sêfi¯ó¢, Ç‘·s¡ |ü<ësêú\T <ëìì &Ûûø=+≥÷ ñ+&˚$. Ä

$<Ûä+>± uÛÑ÷$T |ü]e÷D+ ô|]–+~. uÛÑ÷$T n‘·´+‘· y˚&ç$T >∑\ Á<äe+>± ñ+&˚~. nH˚ø£ |ü<ësêú\‘√

∫ø£ÿ{Ï #ês¡T ø±dü÷Ô ñ+fÒ ãs¡TyÓ’q |ü<ësêú\T øÏ+<äøÏ yÓfi¯¢≥+, ‘˚*ø£ |ü<ësêú\T ô|’q ‘˚\≥+ MTs¡T

>∑eTì+∫ ñ+{≤s¡T. ô|’q ñqï á ‘˚*ø£ |ü<ësêú\T #·\¢ã&ç (bÕ\˝À¢ MT>∑&É e÷~]) ˇø£ |ü\#·{Ï bıs¡>± @s¡Œ&É‘êsTT. n<˚ $<Ûä+>± ãs¡TyÓ’q |ü<ësêú\T Á<äe s¡÷|ü πø+Á<äuÛ≤>∑+>± e÷]‘˚, ‘˚*ø£

|ü<ësêú\T ô|’øÏ ˝Ò∫ #·\¢ã&ܶsTT. ø±\Áø£eT+˝À Á<äe s¡÷|ü πø+Á<ëìï ø£|ü‘·÷ ‘˚*¬ø’q, #·\¢ã&çq

|ü<ësêú\‘√ ô|’bıs¡ @s¡Œ&ç+~.

uÛÑ÷$T ˝À|ü* uÛ≤>∑+ ≈£L&Ü #·\¢ã&ÉT‘·÷ dü+ø√#·+ #Ó+<äT‘·÷ (≈£î+∫+#·T≈£îb˛‘·÷) ñ+fÒ ô|’bıs¡ eTT&É‘·\T |ü&ç m‘·TÔ\T (ø=+&É\T), |ü˝≤¢\T (‘·sê«‘· düeTTÁ<ë\T>± e÷]q ˝À‘·≥Tº ÁbÕ+‘ê\T)

@s¡Œ&ܶsTT.

uÛÑ÷$T yê‘êes¡D+˝À ˙{Ï Ä$]‘√ düVü‰ nH˚ø£ s¡ø±\ yêj·TTe⁄\T ñHêïsTT. á yêj·TTe⁄\˝À nH˚ø£+ áHê&ÉT eTq≈£î ‘Ó*dæq Je+ eTqT>∑&É≈£î <√Vü≤<ä+ #˚ùd$ ø±e⁄. eTq≈£î nedüs¡yÓTÆq ÁbÕDyêj·TTe⁄ yê{Ï˝À¢ ˝Ò<äT. eTq+ |”\TdüTÔqï >±* s¡÷bı+<ä{≤ìøÏ #ê˝≤ ø±\+ |ü{Ϻ+~.

uÛÑ÷$T ô|’bıs¡˝Àì |ü\¢|ü⁄ ÁbÕ+‘ê\T es¡¸|ü⁄

˙{Ï‘√ ì+&ÜsTT. Ä $<Ûä+>± eTVü‰ düeTTÁ<ë\T

@s¡Œ&ܶsTT.

uÛÑ÷$T #·]Á‘·˝À dü>∑+ ø±\+ m≥Te+{Ï ÁbÕDÏ ˝Ò≈£î+&Ü, ìØ®e+>± >∑&ç∫+~. Ä ‘·s¡yê‘·

düeTTÁ<ë\˝À Je+ yÓTT<ä˝…’+~. \ø£å\

dü+e‘·‡sê\ |ü]D≤eTÁø£eT+˝À eTqTwüß\‘√

düVü‰ nH˚ø£ s¡ø±\ yÓTTø£ÿ\T, »+‘·Te⁄\T s¡÷bı+<ësTT.

uÛÑ÷$T n+‘·s¡Z‘· ìsêàD+

eTq+ ìedædüTÔqï uÛÑ÷$T ˝À|ü\ m˝≤ ñ+≥T+<√ #·÷<ë›+. uÛÑ÷$T ˝À|ü* bıs¡˝À¢øÏ #·÷ùdÔ n~

@s¡Œ&çq ‘=* s√E\ Hê{Ï eT÷˝≤\T ns¡úeTe⁄‘êsTT! nH˚ø£ dü+e‘·‡sê\ XÊÁd”Ôj·T |ü]XÀ<Ûäq\T,

>∑D≤+ø±\ $X‚¢wüD˝À uÛÑ÷$T ˝À|ü* bıs¡\qT ns¡ú+ #˚düTø√>∑*>±+. BìøÏ ø±s¡D+ uÛÑ÷$T πø+Á<ä+

6000 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ ô|’q ñ+fÒ eTq+ ‘·$«q ˝À‘Ó’q >∑qT\T ø=ìï øÏ˝ÀMT≥s¡¢≈£î $T+∫

ñ+&Ée⁄!

uÛÑ÷$T nø£kÕà‘·TÔ>± @s¡Œ&ç+<äì nqT≈£î+≥THêïsê,

˝Òø£ n~ ˇø£ düTBs¡È, dü+øÏ¢wüº Á|üÁøÏj·T\ |òü*‘·+>±

@s¡Œ&ç+<äì nqT≈£î+≥THêïsê?

nH˚ø£ j·÷<äè∫äø£ |òüT≥q\ |òü*‘·+>± uÛÑ÷$T MT<ä e÷qe⁄\T s¡÷bı+<ës¡ì ø=+‘·eT+~ qeTTà‘ês¡T

` ˝Ò≈£î+fÒ uÛÑ÷$T MT<ä ÁbÕD+ @s¡Œ&ç ñ+&˚<˚ ø±<äT.

yêfi¯¢‘√ MTs¡T @ø°uÛÑ$kÕÔsê? MT ø±s¡D≤\qT ù|s=ÿq+&ç.

SCERT

TELANGANA

uÛÑ÷$Tì Á|ü<Ûëq+>± eT÷&ÉT bıs¡\T>± $uÛÑõ+#·e#·TÃ:

1. uÛÑ÷|ü≥\+

2. uÛÑ÷ÁbÕyês¡+

3. uÛÑ÷ πø+Á<ä eT+&É\+

1. uÛÑ÷|ü≥\+: eTq+ uÛÑ÷$T ãj·T{Ïbıs¡ MT<ä ìedædüTÔHêï+, Bìì uÛÑ÷|ü≥\+ n+{≤+.

Ç~ m˝≤ @s¡Œ&ç+<√ Ç+‘·≈£î eTT+<äT ‘Ó\TdüT≈£îHêï+. á bıs¡ ñ|ü]‘·\+ qT+&ç 100 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ es¡≈£î ñ+≥T+~.

á ô|’bıs¡˝À Á|ü<Ûëq+>± $$<Ûä s¡ø±\ sêfi¯ó¢ ñ+{≤sTT.

2. uÛÑ÷ÁbÕyês¡+: á bıs¡

uÛÑ÷$T ˝À|ü\ 100 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ qT+∫ yÓTT<ä\Tø=ì 2900 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ es¡≈£î ñ+≥T+~. uÛÑ÷ÁbÕyês¡+˝À ô|’uÛ≤>∑+ yÓT‘·Ô>± ñ+≥T+~, Bìô|’ ô|’bıs¡ ‘˚\T‘·÷ ñ+≥T+~. Ç+<äT˝À Á|ü<Ûëq+>± dæ*πø≥T¢ nH˚

s¡kÕj·THê\T ñ+{≤sTT.

3. uÛÑ÷ πø+Á<ä eT+&É\+: Ç~ 2900 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ qT+∫ yÓTT<ä\T≈£îì 6,376 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ es¡≈£î ñ+≥T+~. B+{À¢ Á|ü<Ûëq+>± ÇqTeTT, ì¬ø˝Ÿ e+{Ï uÛ≤s¡, |òüTq |ü<ësêú\T ñ+{≤sTT. Bìì ‹]–

¬s+&ÉT ñ|übıs¡\T>± $uÛÑõ+#·e#·TÃ.

ãj·T{Ï πø+Á<ä uÛ≤>∑+: 2,900 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ qT+∫ 5,100 øÏ˝ÀMT≥s¡¢ es¡≈£î ñ+&˚ á bıs¡˝À ÇqTeTT, ì¬ø˝Ÿ e+{Ï ˝ÀVü‰\T Á<äe s¡÷|ü+˝À ñ+{≤sTT.

˝À|ü* πø+Á<ä uÛ≤>∑+: |òüTqs¡÷|ü+˝À ñ+&˚ á ˝À|ü* uÛ≤>∑+ 5,100 qT+∫ 6,376 øÏ˝ÀMT≥s¡¢

es¡≈£î ñ+≥T+~. B+{À¢ ÇqTeTT ˝ÀVü≤$TÁX¯e÷\T, u+>±s¡+ e+{Ï uÛ≤s¡ |ü<ësêú\T ñ+{≤sTT.

πø+Á<ä uÛ≤>∑+˝À ñ+&˚ |ü<ës¡ú+ n–ï|üs¡«‘ê\qT+&ç düeTTÁ<ä ‘·˝+˝Àì |ü>∑Tfi¯¢ qT+&ç ô|’øÏ e∫Ã,

#·\¢ã&ç uÛÑ÷$T ô|’ bıs¡>± e÷s¡T‘·T+~. uÛÑ÷$T˝À nH˚ø£ ÁbÕ+‘ê\˝À ô|’ bıs¡ ‹]– eT<Ûä´bıs¡˝ÀøÏ Á|üy˚•+∫ Á<äe+>± e÷s¡T‘·T+~. á $<Ûä+>± uÛÑ÷|ü≥\+ ì‘·´+ @s¡Œ&ÉT‘·÷, q•dü÷Ô ñ+&É≥+

uÛÑ÷$T Ç+ø± düÁøÏj·T+>± ñ+<äqï yêdüÔyêìï yÓ\¢&ç #˚düTÔ+~. uÛÑ÷$T ˝À|ü* bıs¡˝À¢ì Á|üÁøÏj·T\ e\¢

@s¡Œ&˚ uÛÑ÷ø£+bÕ\T, n–ï|üs¡«‘ê\T, uÛÑ÷$T ˝À|ü*øÏ ≈£î+>∑≥+, ø=+&É\T ô|’øÏ ˝Òe≥+ e+{Ï yê{Ï

<ë«sê eTq+ ìedædüTÔqï ô|’bıs¡ ì‘·´+ e÷s¡T‘·÷H˚ ñ+~.

uÛÑ÷ÁbÕyêsêìï n<Ûä´j·Tq+ #˚j·T{≤ìøÏ eTq+ <ëì es¡≈£î Á|üj·÷DÏ+#·˝Ò+. nsTT‘˚

uÛÑ÷ÁbÕyês¡+ ˝Àì |ü<ësêú\ <ë«sê <ëìï n<Ûä´j·Tq+ #˚j·Te#·TÃ. á |ü<ësêú\T

@$T{À, yê{Ïì m˝≤ bı+<äe#√à #Ó|üŒ+&ç.

MT≈£î ‘Ó\TkÕ?

uÛÑ÷$T |òüTq |ü]e÷D+˝À uÛÑ÷|ü≥\+1% e÷Á‘·y˚T, uÛÑ÷ÁbÕyês¡+16%, uÛÑ÷ πø+Á<ä eT+&É\+ 83%

ñ+≥T+~. uÛÑ÷$T ø√&ç>∑T&ÉT¶ n+‘· ñ+<äì nqT≈£î+fÒ, uÛÑ÷|ü≥\+ ø√&ç>∑T&ÉT¶ ô|+≈£î n+‘·

eT+<ä+>± ñ+≥T+~!

2. uÛÑ÷ÁbÕyês¡+

˝À|ü*

πø+Á<äuÛ≤>∑+

3 Ä.

1. uÛÑ÷|ü≥\+

∫Á‘·+ 1.3: uÛÑ÷$T ˝À|ü* bıs¡\T

3 n. ãj·T{Ï πø+Á<äuÛ≤>∑+

SCERT TELANGANA

Ädæj·÷

ÄÅùdº*j·÷

∫Á‘·+ 1.4: K+&Ü\

#·\Hê\ <äX¯\T

bÕ+õj·÷

bòÕ+<∏ë\‡

220 $T*j·THé dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ+<ä≥

˝≤πswæj·T f…~∏dt düeTTÁ<ä+

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+

>√+&Ü«Hê uÛÑ÷uÛ≤>∑+

ÄÁ|òæø±

<äøÏåD nyÓT]ø±

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+

<äøÏåD n{≤¢+{Ïø˘

düeTTÁ<ä+

200 $T*j·THé dü+e‘·‡sê\ øÏ+<ä≥

ñ‘·Ôs¡ n{≤¢+{Ïø˘

düeTTÁ<ä+

j·T÷s¡|t

n+{≤]ÿ{Ïø±

10 $Tˆˆ

dü+e‘·‡sê\ øÏ+<ä≥

135 $T*j·THé dü+e‘·‡sê\ øÏ+<ä≥

ñ‘·Ôs¡

nyÓT]ø±

uÛÑ÷|ü≥\+ jÓTTø£ÿ ø£<ä*ø£\T

e÷qe nqTuÛÑe ø±\+ Ø‘ê´ #·÷ùdÔ K+&Ü\ s¡÷bÕ\T, kÕúHê\T dæús¡+>± ñHêïj·Tì|ækÕÔsTT. nsTT‘˚ uÛÑ÷$T düTBs¡È

#·]Á‘·˝À K+&Ü\T ø£~˝≤sTT, &Ûûø=HêïsTT, ø£*dæb˛j·÷sTT, eT∞¢

$&çb˛j·÷sTT. ø=+&É\T ô|’øÏ ˝Ò∫ eT∞¢ H˚\eT≥ºeTj·÷´sTT, eTVü‰

düeTTÁ<ë\T @s¡Œ&ç m+&çb˛j·÷sTT, ˝Àj·T\T eT\#·ã&ܶsTT

` uÛÑ÷$T #·]Á‘·˝À Ç≥Te+{Ï mH√ï n<äT“¤‘· |òüT≥q\T

#√≥T#˚düT≈£îHêïsTT.

K+&Ü\, eTVü‰ düeTTÁ<ë\ Á|üdüTÔ‘·

dæú‹ì ø=+‘·y˚T¬s’Hê $e]+#·{≤ìøÏ 20e X¯‘êã› Äs¡+uÛÑ+˝À »s¡à˙øÏ

#Ó+~q yê‘êes¡D, uÛÑ÷ uÛÖ‹ø£

XÊÁdüÔy˚‘·Ô nsTTq ÄÁ˝…Œ¤&é yÓõqsY K + & É # · \ q dæ < ë Δ + ‘ ê ì ï Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT. 220 $T*j·THé dü+e‘·‡sê\ ÁøÏ‘·+ ªbÕ+õj·÷μ (Á^≈£î˝À á |ü<ëìøÏ ªyÓTT‘·Ô+

uÛÑ÷$Tμ nì ns¡ú+) nH˚ eTVü‰

K + & É + ñ + < ä ì n ‘ · q T Á | ü ‹ b Õ ~ + # ê & É T . Ä

‘·s¡yê‘· Ç~ nH˚ø£ ô|<ä›

K + & Ü \ T > ± $ & ç b ˛ s T T + ~ . á K + & Ü \ T ˇ ø £ < ë ì q T + ∫ ˇ ø £ { Ï

<ä÷s¡+>± »]>±sTT.

ø√≥¢ dü+e‘·‡sê\

ø±\ Áø£eT+˝À ø=ìï K+&Ü\T ˇø£<ëì‘√

ˇø£{Ï &Ûûø=HêïsTT.

á K+&Ü\T Ç+ø±

ø£<äT\T‘·÷H˚ ñHêïsTT.

bÕ+õj·÷ ˇø£

} V ü ‰ ‘ · à ø £ y Ó T Æ q K + & É + . < ë ì ˝ À Á | ü d ü T Ô ‘ · + ñ q ï K+&Ü\T yÓTk˛CÀjÓTø˘

SCERT TELANGANA

(e÷<Ûä´$Tø£ Je eTVü‰j·TT>∑+) j·TT>∑+ qT+&ç H˚{Ï es¡≈£î »]–q #·\Hê\ e\¢ @s¡Œ&ܶsTT.

bÕ+õj·÷ nH˚ á eTVü‰ K+&É+ á øÏ+<ä ù|s=ÿqï uÛ≤>±\T>± $&çb˛sTT+<äì yÓõqsY Á|ü‹bÕ~+#ê&ÉT:

1. ˝≤πswæj·÷ ˝Ò<ë n+>±sê uÛÑ÷$T (Á|üdüTÔ‘· ñ‘·Ôs¡ nyÓT]ø±, Á^Hé˝≤´+&é, uÛ≤s¡‘· ñ|üK+&ÜìøÏ ñ‘·Ôs¡+>± ñqï j·T÷πswæj·÷ yÓTT‘·Ô+)

2. >√+&Ü«Hê uÛÑ÷$T (Á|üdüTÔ‘· <äøÏåD nyÓT]ø±, ÄÁ|òæø±, eT&É>±düÿsY, uÛ≤s¡‘·<˚X¯+, nπs_j·÷, eT˝Òdæj·÷, ‘·÷s¡TŒ Ç+&ûdt, ÄÁùdº*j·÷, n+{≤]ÿ{Ïø±)

á ¬s+&ÉT K+&Ü\T f…~∏dt düeTTÁ<ä+ nH˚

bı&ÉyÓ’q, ˝À‘·T ‘·≈£îÿe düeTTÁ<ä+‘√ y˚s¡T#˚j·T ã&ܶsTT.

uÛÑ÷$T MT<ä Á|üdüTÔ‘·+ ñqï s¡÷|ü+, kÕúq+˝ÀøÏ sêe{≤ìøÏ K+&Ü\≈£î ø=ìï $T*j·THé dü+e‘·‡sê\ düeTj·T+ |ü{Ϻ+~. Ç|üŒ{ÏøÏ ≈£L&Ü |ü\T K+&Ü\T ˇø£<ëìH=ø£{Ï ‘√düT≈£î+≥÷ yÓT\¢>± ø£<äT\T‘·÷H˚ ñHêïsTT. Bì >∑T]+∫ ‘·s¡yê‹

n<Ûë´j·T+˝À eT]+‘· $es¡+>± ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

uÛÑ÷$T Á–&é e´edüú

Ç|üŒ{Ïes¡≈£î eTq+ uÛÑ÷$T n+‘·s¡Z‘· ìsêàD≤ìï, n~ @s¡Œ&çq $<ÛëHêìï ‘Ó\TdüT≈£îHêï+.

Ç|ü&ÉT |ü{≤\˝À, >√¢ãT˝À uÛÑ÷$Tì m˝≤ #·÷|ækÕÔs√ ‘Ó\TdüT≈£î+<ë+.

n{≤¢düT ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ Á|ü<˚X¯+ nøå±+X¯, πsU≤+XÊ\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e≥+

ˇø£ ÁbÕe÷DÏø£yÓTÆq n{≤¢düT <ë«sê ˝Ò<ë ª>∑÷>∑T˝Ÿ msYÔμ ñ|üjÓ÷–+∫ n+‘·sê®\+ <ë«sê ˇø£

Á|ü<˚X¯+ jÓTTø£ÿ nøå±+X¯, πsU≤+XÊ\ >∑T]+∫ ‘Ó\TdüTø√e#·TÃ. ì|òüT+≥Te⁄˝À e÷~] n{≤¢düT

∫es¡˝À nø±sê~ Áø£eT+˝À Á|ü<˚XÊ\ ù|s¡T¢ ñ+{≤sTT. Bìì ñ|üjÓ÷–+∫ ˇø£ Á|ü<˚X¯+ jÓTTø£ÿ nøå±+X¯, πsU≤+XÊ\qT m˝≤ ‘Ó\TdüTø√yê˝À #·÷<ë›+.

ñ<ëVü≤s¡D: ôV’≤<äsêu≤<é q>∑s¡ nøå±+X¯, πsU≤+XÊ\qT ‘Ó\TdüTø√+&ç. n{≤¢düT ∫es¡q ñqï Á|ü<˚XÊ\ C≤_‘ê˝À ôV’≤<äsêu≤<é, Ç+&çj·÷qT >∑T]Ô+#·+&ç. <ëì |üø£ÿq Ä Á|ü<˚X¯ $esê\T ñ+{≤sTT. n{≤¢düT˝À kÕ<Ûës¡D+>± ñ+&˚ $esê\T.

MTs¡T ñ|üjÓ÷–düTÔqï n{≤¢düT˝Àì $esê\T ø=+‘· _Ûqï+>± bı+<äT|ü]∫ ñ+&Ée#·TÃ, ø±˙

Çe˙ï ñ+{≤sTT.

Á|ü|ü+#· |ü{≤ìï C≤Á>∑‘·Ô>± >∑eTì+#·+&ç.

ªõ>¥kÕ |üõ˝Ÿμ ˝Àì ¬s+&ÉT eTTø£ÿ\T>± @yÓ’Hê K+&Ü\T ø£ì|ædüTÔHêïj·÷? Ä K+&Ü\T @$?

ÄÅùdº*j·÷ @ ~X¯ yÓ’|ü⁄q≈£î ø£~*+~?

uÛ≤s¡‘·<˚X¯+ @ ~X¯ yÓ’|ü⁄q≈£î ø£~*+~?

ôV’≤<äsêu≤<é uÛ≤s¡‘Y ₍₅₉₎ 17⁰38’ñ 78⁰48’ ‘·÷

|ü⁄≥ dü+K´ (dü÷ÿ˝Ÿ n{≤¢dt düπs« Ä|òt Ç+&çj·÷)

Á|ü<˚X¯+ ù|s¡T <˚X¯+ ù|s¡T nøå±+X¯+ πsU≤+X¯+

SCERT

TELANGANA