Page 1 of 9
आदशूपऽम ् आदशूपऽम ् आदशूपऽम ्
आदशूपऽम ्––––2019201920192019----20202020 का
काका
का––––XIIXIIXIIXII संृतम ्
संृतम ् संृतम ्
संृतम ्((((ऐिकम ्ऐिकम ्ऐिकम ्))))कोडऐिकम ्कोडकोडसंकोडसंसंसं––––022)022)022)022) SanskritElective(022) SanskritElective(022) SanskritElective(022) SanskritElective(022)
समयःसमयःसमयः
समयः––––होराऽयम ्होराऽयम ्होराऽयम ्होराऽयम ् पूणा6ाःपूणा6ाःपूणा6ाः––––80पूणा6ाः 808080
सामा8िनद:शाः
सामा8िनद:शाःसामा8िनद:शाः
सामा8िनद:शाः----
• कृपयास;<तयापरीणंकुव@ुयत ्अिBन ्ूपऽे09पृDािनमुिितािनसि@।
•
कृपयास;<तयापरीणंकुव@ुयत ्अिBन ्ूपऽे15ूमुखाःूाःसि@।•
उJरलेखनात ्पूवLूMबमा6ःअवँयंलेखनीयः।•
अMूपऽMपठनाय15िनमेषाःिनधािरताःसि@।अिBन ्अवधौकेवलंूपऽंपठनीयम ् उJरपुिTकायांचिकमिपनलेखनीयम ्।ूपऽVWपम ्
ूपऽVWपम ्ूपऽVWपम ्
ूपऽVWपम ्---- खXडःखXडः
खXडःखXडः((((कककक))))अपिठतअपिठतअपिठत----अवबोधनम ्अपिठत अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ् ----10101010अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
खXडः
खXडः
खXडःखXडः((((खखख))))रचनाZकख रचनाZकरचनाZकरचनाZक----कायम ्कायम ्कायम ्कायम ् ----15151515अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
खXडःखXडः
खXडःखXडः((((गगगग))))पिठतपिठतपिठतपिठत----अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ् संृतसािह\ेितहासपिरचय]
संृतसािह\ेितहासपिरचय]
संृतसािह\ेितहासपिरचय]
संृतसािह\ेितहासपिरचय] ----40404040अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
खXडः
खXडः
खXडःखXडः((((घघघघ))))छaोऽलछaोऽलछaोऽलछaोऽल6ा6ा6ा6ारपिरचयःरपिरचयःरपिरचयःरपिरचयः ----15151515अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
(i) अिBन ्ूपऽेचcारःखXडाःसि@।
(ii) ू\ेकंखXडम ्अिधकृ\उJरािणएकिBन ्eानेबमेणलेखनीयािन।
(iii) ूसfाूपऽानुसारम ्अवँयमेवलेखनीया।
(iv) सव:षांूानाम ्उJरािणसंृतेनलेखनीयािन।
(v)
ूानांिनद:शाःgानेनअवँयंपठनीयाः।Page 2 of 9
खXडः
खXडः
खXडःखXडः––––कककक अपिठत
अपिठतअपिठत
अपिठत----अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ् अवबोधनम ् 10101010अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
1111.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंगiांशंअधोिलिखतंगiांशंगiांशंगiांशंपिठcापिठcापिठcाूदJान ्पिठcाूदJान ्ूदJान ्ूान ्ूदJान ्ूान ्ूान ्ूान ्संृतेनसंृतेनसंृतेनसंृतेनउJरतउJरतउJरत----उJरत भाkतेअनयाइितसाभवितभाषा।अऽिच@नीयःिवषयोऽिTयत ्mकवयंसंृताgयनतnराः
संृतानुरािगणःअनयासंृतभाषयाभाषामहे?नोचेत ्,कथंतावrयंसंृताgेतारःभिवतुमहाः?
यiिप साsितकेऽिBन ्िविवधभौितकूपtूधानैकभावमये युगेसंृतसvाषणंनाितसरलं तथािप
ढमितभूcायिदवयंसंृतेनवyुंूयzशीलाःभवेमतदासंृतसvाषणंनाितकिठनंभिवkतीित
ढो िव{ासः। यावrयम ् अ8भाषामाgमेन संृतM अथावबोधने संल|ाः भिवkामः तावत ् संृतभाषयावyुंसमथाःनैवभवेम।यiिपब}भाषा~ानंिनaनीयंनािTिक@ुिनजभाषामुपे
अ8भाषानुरागो नैव ौेयरो भिवkित।अतः स6ोचं हीनभावं च िवहाय िवiालये समाजे च दैिनकवहारे अिधकािधकं संृतसvाषणं करणीयम ्। संृतM गुणगौरवगानैः तMाः ूचार–
ूसारोनैवभिवkितअिपतुमातृभाषाशब}लायाःएतMाःअिधकािधकूयोगेणएवसंृतंपुनः
जनभाषापदमाWढाभिवkतीितनाऽसaेहः।
((((अअअअ)))) एकपदेनएकपदेनएकपदेनएकपदेनउJरतउJरतउJरत----उJरत ((((केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्केवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××2222====2222
(i)वतमानयुगेmकनाितसरलम ्?
(ii)कःौेयरोनभिवkित?
(iii)अिधकािधकूयोगेणसंृतभाषाकम ्आWढाभिवkित?
((((आआआआ)))) पूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनउJरतउJरतउJरत----((((केवलंउJरत केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्)))) ूrयम ्
िनद:श ाZकवाम ्
िनद:श ाZकवाम ्
िनद:श ाZकवाम ्
िनद:श ाZकवाम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
2222××××2222=4=4=4=4
(i)कुऽदैिनकवहारेअिधकािधकंसंृतसvाषणंकरणीयम ्?
(ii)िच@नीयःिवषयःकःअिT?
(iii)वयंकथंसंृतभाषयावyुंसमथाःनभवेम?
((((इइइइ))))अMअMअMअMअनुेदMअनुेदMअनुेदMसमुिचतंअनुेदMसमुिचतंसमुिचतंसमुिचतंशीषकंशीषकंशीषकंिलखतशीषकंिलखतिलखतिलखत।
िrिऽशाZक
िrिऽशाZकिrिऽशाZक
िrिऽशाZक----वाम ्वाम ्वाम ्वाम ्----िच@नाZकूःिच@नाZकूःिच@नाZकूःिच@नाZकूः
1111××××1111====1111
((((ईईईई))))यथािनद:शम ्यथािनद:शम ्यथािनद:शम ्यथािनद:शम ्उJरतउJरतउJरतउJरत----((((केवलंकेवलंकेवलंकेवलंूऽयम ्ूऽयम ्ूऽयम ्ूऽयम ्)))) एकपदेनएकपदेनएकपदेनएकपदेन----~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111××××3333====3333 (i)‘तMाःूचार–ूसारोनैवभिवkित’अऽ‘तMाः’इितसवनामपदंकMैूयुyम ्?
(ii)‘िच@नीयः’इितिवशेषणपदMिवशेkपदंिकम ्?
(iii)‘8ूनाित8ूनम ्’इ\Mिवलोमपदंगiांशात ्िचcािलखत।
Page 3 of 9
(iv)‘भाषामहे’इितिबयापदMकतृपदंगiांशात ्िचcािलखत।
खXडः
खXडःखXडः
खXडः––––खखखख रचनाZक
रचनाZक रचनाZक
रचनाZक––––कायम ्कायम ्कायम ्कायम ् 151515अ6ाः15अ6ाःअ6ाःअ6ाः
2222.... अधोिलिखतअधोिलिखतअधोिलिखत----पदेषुकािनिचत ्पtपदािनआधृ\पtवाािनसंृतेनिलखतअधोिलिखत पदेषुकािनिचत ्पtपदािनआधृ\पtवाािनसंृतेनिलखतपदेषुकािनिचत ्पtपदािनआधृ\पtवाािनसंृतेनिलखत––––पदेषुकािनिचत ्पtपदािनआधृ\पtवाािनसंृतेनिलखत
रचनाZरचनाZरचनाZरचनाZकािनपtकािनपtकािनपtकािनपtवाािनवाािनवाािन----िचवाािन िचिचिच@नाZकूः@नाZकूः@नाZकूः@नाZकूः
1x5=51x5=51x5=51x5=5
िशkः,मनः,माता,िऽयाः,िशशुः,अँवः,हिरणः,गुWपदेशः।
3333.... ूदJतानांूदJतानांसहातयाूदJतानांूदJतानांसहातयासहातयाअधोिलिखतंसहातयाअधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंिवषयम ्िवषयम ्िवषयम ्िवषयम ्अिधकृ\अिधकृ\अिधकृ\अिधकृ\संृतेनसंृतेनसंृतेनअनुेदंसंृतेनअनुेदंअनुेदंअनुेदंिलखतिलखतिलखतिलखत––––
दशवाािन दशवाािन दशवाािन
दशवाािन----ूगतिच@नाZकूःूगतिच@नाZकूःूगतिच@नाZकूःूगतिच@नाZकूः
5555 िवषयःिवषयः––––िवषयःिवषयः सितःसितःसितःकथयसितःकथयकथयकथयmकmकmकmकननननकरोितकरोितकरोितकरोितपुसाम ्पुसाम ्पुसाम ्पुसाम ्।
सतेःअिभूायः
सतांसनानांवािकम ्आचरणम ् उदाहरणमाgमेनसतेःूभावः
सतेःलाभाःउपसंहार]
अथवाअथवा
अथवाअथवा
िवषयः
िवषयःिवषयः
िवषयः––––चलभािषयMचलभािषयMचलभािषयMसपयोगःचलभािषयMसपयोगःसपयोगःसपयोगः
जीवनेिविवधयाणांूयोगः
सवािधकम ्उपयोिगयम ्
चलभािषयMमहम ्उपयोिगcम ्च लाभाःहानय]
िववेकपूणम ्उपयोगः
4444.... िनिलिखतवाेषुिनिलिखतवाेषुिनिलिखतवाेषुकेषाtनिनिलिखतवाेषुकेषाtनकेषाtनपtवाानांकेषाtनपtवाानांपtवाानांपtवाानांसंृतेनसंृतेनसंृतेनअनुवादंसंृतेनअनुवादंअनुवादंअनुवादंकुतकुतकुतकुत---- पtवाािन
पtवाािनपtवाािन
पtवाािन––––रचनाZकरचनाZकरचनाZकरचनाZक----िच@नाZकूःिच@नाZकूःिच@नाZकूःिच@नाZकूः
1111××××5555====5555
1.देवेमेरेिमऽनीरवकािमऽहै।
2.उसनेगायनमूथमeानूािकयाथा।
3.नीरवऔरदेवेकलमेरेघरआएँगे।
4.शामकोमेरेघरसीतकाकायबमहोगा।
5.तुमसबभीआजाना।
6.हमसबसीतसाकाआनaूाकरगे।
7.वहाँमेरेआचायभीआसकतेह।
Page 4 of 9
अथवाअथवा
अथवाअथवा
1.DevendraisfriendofmyfriendNeerav.
2.Hegotfirstplaceinsinging.
3.NeeravandDevendrawillcometomyhometomorrow.
4.Therewillbeamusicalprogramatmyplaceintheevening.
5.Youallmustcometoo.
6.WeallwillenjoytheSangeetSandhya.
7.Evenmyteachermightcomethere.
खXडःखXडः
खXडःखXडः––––गगगग पिठत
पिठतपिठत
पिठत----अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ्अवबोधनम ् 40404040अ6ाःअ6ाःअ6ाःअ6ाः
5555.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंगiांशंअधोिलिखतंगiांशंगiांशंगiांशंपिठcापिठcापिठcातदाधािरतान ्पिठcातदाधािरतान ्तदाधािरतान ्ूान ्तदाधािरतान ्ूान ्ूान ्संृतेनूान ्संृतेनसंृतेनउJरतसंृतेनउJरतउJरतउJरत––––
भवाशाएवभवि@भाजना8ुपदेशनाम ्।अपगतमलेिहमनिसिवशि@सुखेनोपदेशगुणाः।हरित अितमिलनमिपदोषजातंगुWपदेशः।गुWपदेश]नामअिखलमलूालनमम ्अजलं²ानम ्।
िवशेषेणतुरा~ाम ्।िवरलािहतेषामुपदे ारः।राजवचनमनुगितजनोभयात ्।उपिदँयमानमिपते
न³Xवि@।अवधीरय@ःखेदयि@िहतोपदेशदाियनोगुWन ्।
((((अअअअ))))एकपदेनएकपदेनएकपदेनउJरतएकपदेनउJरतउJरत----((((केवलंउJरत केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××2222====2222
(i)कीशेमनिसउपदेशगुणाःसुखेनिवशि@?
(ii)राजानःगुWन ्कथंखेदयि@?
(iii)चापीडसशाःकेषांभाजनािनभवि@?
((((आआआआ)))) पूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनउJरतउJरतउJरत––––((((केवलंउJरत केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111½½½××××2222====3333½
(i)गुWपदेशःनामिकम ्?
(ii)जनःभयात ्mककरोित?
(iii)गुWपदेशःmकहरित?
6666.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंपiंअधोिलिखतंपiंपiंपiंपिठcापिठcापिठcापिठcातदाधािरतान ्तदाधािरतान ्तदाधािरतान ्ूान ्तदाधािरतान ्ूान ्ूान ्ूान ्संृतेनसंृतेनसंृतेनसंृतेनउJरतउJरतउJरत----उJरत यावµeिमदंकलेवरगृहंयाव¶रेजरा,
याव¶ेियशिyरूितहतायाव¸योनायुषः।
आZौेयिसतावदेविवषाकायःूयzोमहान ्,
Page 5 of 9
ूो¹ीेभवनेचकूपखननंू\ुiमःकीशः।।
((((अअअअ))))एकपदेनएकपदेनएकपदेनउJरतएकपदेनउJरतउJरत----((((केवलंउJरत केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111×2×2×2====2222×2
(i)उ¹ीेभवनेmकूितूयzःथः?
(ii)िवषाकिBन ्ूयzःकायः?
(iii)कलेवरगृहंकीशंभवेत ्?
((((बबबब)))पूणवाेन)पूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनउJरतउJरतउJरत----उJरत ((((केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्केवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1½1½1½××××2222====33331½
(i)िवषाकदामहान ्ूयzःकरणीयः?
(ii)आZकºाणायकीशीइियशिyःआवँयकी?
(iii)कMयात ्पूवLिवrान ्जनःूयzंकुयात ्?
7777.... अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंना»ांशंअधोिलिखतंना»ांशंना»ांशंना»ांशंपिठcापिठcापिठcातदाधािरतान ्पिठcातदाधािरतान ्तदाधािरतान ्तदाधािरतान ्ूान ्ूान ्ूान ्संृतेनूान ्संृतेनसंृतेनउJरतसंृतेनउJरतउJरतउJरत––––
कौशºा–जात!अिTतेमाता?Bरिसवातातम ्?
लवः–निह।
कौशºा–ततःकMcम ्?
लवः–भगवतःसुगृहीतनामधेयMवा½ीकेः।
कौशºा–अियजात!कथियतंकथय।
लवः–एतावदेवजानािम।
(ूिवँयस¾ा@ाः)
बटवः–कुमार!कुमार!अ{ोऽ{इितकोऽिपभूतिवशेषोजनपदेÀनुौूयते, सोऽयमधुनाऽBािभःVयंू\ीकृतः।
लवः–‘अ{ोऽ{‘इितनामपशुसमाायेसाÁािमकेचपÂते,तÃूत–कीशः?
(अअअ)अ)))एकपदेनएकपदेनएकपदेनउJरतएकपदेनउJरतउJरतउJरत----((((केवलंकेवलंकेवलंकेवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××2222====2222
(i)कौशºालवंmककथियतुम ्आिदशित?
(ii)‘Bरिसतातम ्’इितकापृित?
(iii)बटुिभःकःू\ीकृतः?
((((बबबब)))पूणवाेन)पूणवाेनपूणवाेनपूणवाेनउJरतउJरतउJरत----उJरत ((((केवलंकेवलंकेवलंूrयम ्केवलंूrयम ्ूrयम ्ूrयम ्))))
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्
िनद:श ाZकपदम ्––––अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111½½½½××××2222====3333
(i)‘ततःकMcम ्’इितूMउJरंिकम ्?
Page 6 of 9
(ii)‘अ{ोऽ{ः’इितकुऽपÂते?
(iii)बटुिभःिकम ्अनुौूयते?
8888.... पदानांपदानांपदानांसमुिचताथÄःपदानांसमुिचताथÄःसमुिचताथÄःसमुिचताथÄःमेलनंमेलनंमेलनंकृcामेलनंकृcाकृcािलखतकृcािलखतिलखत––––((((केषािtत ्िलखत केषािtत ्केषािtत ्केषािtत ्चतुणाम ्चतुणाम ्चतुणाम ्चतुणाम ्)))) एकपदाZकम ्
एकपदाZकम ् एकपदाZकम ्
एकपदाZकम ्----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
½x4=2½x4=2½x4=2½x4=2
(i)समाः ॄÆणा
(ii)अशेषम ् पािXड\म ्
(iii)उे आमिताः
(iv)वैदÇgम ् अ6े
(v)िवधाऽा वषािण
(vi)समाÈताः सÉूणम ्
9999.... अधोिलिखतेषुअधोिलिखतेषुअधोिलिखतेषुवाेषुअधोिलिखतेषुवाेषुवाेषुवाेषुरेखाि6तपदािनरेखाि6तपदािनरेखाि6तपदािनआधृ\रेखाि6तपदािनआधृ\आधृ\ूिनमाणंआधृ\ूिनमाणंूिनमाणंूिनमाणंकुतकुतकुतकुत––––((((केषुिचत ्केषुिचत ्केषुिचत ्केषुिचत ्चतुषुचतुषुचतुषु))))चतुषु
एकवााZकम ् एकवााZकम ्एकवााZकम ्
एकवााZकम ्––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111××××4444====4444
(i)मनुkाणांmहसावृिJTुिनरविधः।
(ii)मनुkाःपिरकÉमानकलेवराःःखेनसमयम ्अितवाहयि@।
(iii)भगवान ्cांदीघजीवनंकारयतु।
(iv)िशववीरMिव{ासपाऽंतोरणगLूयाित।
(v)रा~ेयाथLरzचतु यंदाMािम।
(vi)जनकादयःकमणाएवसंिसिÊम ्आिeताः।
10 10
1010.... अधोिलिखतभावाथ:अधोिलिखतभावाथ:अधोिलिखतभावाथ:िरyeानपूËतअधोिलिखतभावाथ:िरyeानपूËतिरyeानपूËतिरyeानपूËतमÌूषापदमÌूषापदमÌूषापदसहायतयामÌूषापदसहायतयासहायतयासहायतयाकुतकुतकुत––––((((कMिचदेकMकुत कMिचदेकMकMिचदेकM)))) कMिचदेकM चतुःपtवाािन
चतुःपtवाािनचतुःपtवाािन
चतुःपtवाािन----अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××3333====3333
यiदाचरितौेDTJदेवेतरोजनः।
सयÍमाणंकुतेलोकTदनुवतते॥
भावाथः
भावाथःभावाथः
भावाथः––––संसारेसामा8ाःजनाःिविश ानां(i)………..जनानांवहारMएवअनुकरणं
कुवि@।ौेDाःजनाःयाशम ्(ii)…………कुवि@अ8ेजनाःअिपतेषाम ्आचरणम ्एव (iii)………मcातrदेवआचरि@।
((((आआआआ))))नीरीरिववेकेतुहंसालMंcमेवतनुषेचेत ्।
िव{िBÐधुना8ःकुलोतंपालियkितकः।।
भावाथः
भावाथःभावाथः
भावाथः––––िववेकपूणिनणयेहंसMएव(i)……..अिT।हंसवत ्~ानवान ्िववेकीचजनःएवयिद
Page 7 of 9
Vकतपालने(ii)………….किरkिततदाअ8ेयेिववेिकनःनसि@तेÒः(iii)
……...काआशाभवेत ्।अतःिववेिकनो~ािननोवाजनाःVकतंिनDयापालयेयुः।
मÌूषा
मÌूषामÌूषा
मÌूषा––––
1111
1111.... अधोिलिखतअधोिलिखतअधोिलिखत----अÓयेअधोिलिखत अÓयेअÓयेिरyeानािनअÓयेिरyeानािनिरyeानािनपूरयतिरyeानािनपूरयतपूरयतपूरयत---- ((((केवलंकेवलंकेवलंपiमेकम ्केवलंपiमेकम ्पiमेकम ्))))पiमेकम ्
िऽचतुवाािन
िऽचतुवाािनिऽचतुवाािन
िऽचतुवाािन----अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××3333====3333
समृÔयेवीतिहरXमयcात ्
पाऽेिनधायाÕमनघशीलः।
ौुतूकाशंयशसाूकाशः
ू\ुगामाितिथमाितथेयः॥
अÓयः
अÓयःअÓयः
अÓयः––––अनघशीलःयशसाूकाशःसः(i)...…….वीतिहरXमयcात ्मृÔयेपाऽेअÕL (ii)…………ौुतूकाशं(iii)…………ूितउगाम।
अथवा
अथवा
अथवाअथवा
िनयतंकुकमcंकमÖायो×कमणः।
शरीरयाऽािपचतेनूिसØेदकमणः॥
अÓयःअÓयःअÓयः
अÓयः––––cंिनयतंकम(i)...अकमणःिहकम(ii)...।
अकमणःचते(iii)...अिपनूिसÊयेत ्।
12 12
1212.... यथािनद:शम ्यथािनद:शम ्यथािनद:शम ्उJरतयथािनद:शम ्उJरतउJरतउJरत––––
((((अअअअ))))कतृपदंकतृपदंकतृपदंिबयापदंकतृपदंिबयापदंिबयापदंिबयापदंचचचचिचनुतिचनुतिचनुतिचनुत----((((कMिचदेकMकMिचदेकMकMिचदेकM))))कMिचदेकM एकपदेन
एकपदेनएकपदेन
एकपदेन––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111
(i)िक@ुःिनता@मनुतापंजनयित।
(ii)सभापितर{ÙदेवउिÚपिरषद ्िवसजयामास।
((((आआआआ)))िवशेषणं)िवशेषणंिवशेषणंिवशेषणंिवशेkंिवशेkंिवशेkंिवशेkंचचचचिचनुतिचनुतिचनुतिचनुत---- ((((केवलंकेवलंकेवलंकेवलंएकम ्एकम ्एकम ्एकम ्)))) एकपदेन
एकपदेनएकपदेन
एकपदेन––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111
(i)सःूितमासमधािधकंधनंधनादेशेनूेषयित।
(ii)पदेपदेदोधूयमानाःवृशाखाःसÛुखमाÜि@।
((((इइइइ))))वाेवाेवाेवाेूयुyंूयुyंूयुyंसवनामपदंूयुyंसवनामपदंसवनामपदंसवनामपदंकBैकBैकBैकBैूयुyम ्ूयुyम ्ूयुyम ्ूयुyम ्????((((केवलम ्केवलम ्केवलम ्एकम ्केवलम ्एकम ्एकम ्एकम ्)))) एकपदेन
एकपदेनएकपदेन
एकपदेन––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111 (i)कोऽिपिशववीरMिव{ासपाऽंmसहगात ्तMएवपऽमादायतोरणगLूयाित।
आचरणम ्,वैिशÝम ्,ौेDानां,कतपालनM,आलMम ्,ूामािणकम ्।
Page 8 of 9
(ii)नीरीरिववेकेतुहंसालMंcम ्एवतनुषेचेत ्।
((((ईईईई))))अधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंअधोिलिखतंवांवांवांवांकBात ्कBात ्कBात ्कBात ्मßात ्मßात ्मßात ्गृहीतंमßात ्गृहीतंगृहीतंगृहीतंक]क]क]तMक]तMतMलेखकःतMलेखकःलेखकःलेखकः????((((केवलम ्केवलम ्केवलम ्केवलम ्एकम ्एकम ्एकम ्)एकम ्))) एकपदेन
एकपदेनएकपदेन
एकपदेन––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111
(i)निहकि]¸णमिपजातुितD\कमकृत ्।
(ii)भोभोः!तिàमिऽयापृिथवी?यदेवमुáोkते?
((((उउउउ)))कः)कःकःकंकंकंकंकथयितकः कथयितकथयित????((((केवलम ्कथयित केवलम ्केवलम ्एकम ्केवलम ्एकम ्एकम ्एकम ्)))) एकपदेन एकपदेनएकपदेन
एकपदेन––––~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः~ानाZकूः
1111
(i)िूयाऽाः!mकभव@ःजानि@यत ्योगशाâेशरीरMमनस]िनयमनंूितपाiते।
(ii)तीãतरािहआयुधौेणयःिशशोरिपांवाचंनसह@े।
13 13
1313.... ((((अअअअ))))अधोिलिखतेषुअधोिलिखतेषुअधोिलिखतेषुकिवषुअधोिलिखतेषुकिवषुकिवषुकेषाtनकिवषुकेषाtनकेषाtनकेषाtनचतुणाLचतुणाLचतुणाLचतुणाLकवीनाम ्कवीनाम ्कवीनाम ्एकैकMकवीनाम ्एकैकMएकैकMएकैकMकाMकाMकाMनामकाMनामनामिलखतनामिलखतिलखतिलखत---- पदrयाZकम ्
पदrयाZकम ् पदrयाZकम ्
पदrयाZकम ्----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
1×4=41×4=41×4=41×4=4
माघः,भवभूितः,अिäकादJःासः,दXडी,भासः,बाणभåः
((((आआआआ))))अधोिलिखतासुअधोिलिखतासुअधोिलिखतासुअधोिलिखतासुरचनासुरचनासुरचनासुरचनासुकासािtत ्कासािtत ्कासािtत ्कासािtत ्चतसृणांचतसृणांचतसृणांलेखकानांचतसृणां लेखकानांलेखकानांलेखकानांनामािननामािननामािननामािनिलखतिलखतिलखत––––िलखत पदrयाZकम ्
पदrयाZकम ् पदrयाZकम ्
पदrयाZकम ्----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
1111××××4444====4444
नीितशतकम ्,पtतम ्,अिभ~ानशाकु@लम ्,गालहरी,मेघतम ्,गीतगोिवaम ्
खXडःखXडः
खXडःखXडः––––घघघघ छaोऽल6ारपिरचयः
छaोऽल6ारपिरचयःछaोऽल6ारपिरचयः
छaोऽल6ारपिरचयः151515अ6ाः15अ6ाःअ6ाःअ6ाः
14 14
1414.... ((((अअअअ))))ूान ्ूान ्ूान ्उJरतूान ्उJरतउJरत––––उJरत ((((केवलं केवलंकेवलंकेवलंrयम ्rयम ्rयम ्rयम ्))))एकपएकपएकपएकपदेनदेनदेनदेन----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः 1111××××2222====2222
(i)तगणMWपंिलखत।
(ii)पावकाइ\ऽकोगणः?
(iii)भगणMmकVWपम ्?
((((आआआआ)))अधोिलिखतपिरभाषाः)अधोिलिखतपिरभाषाःअधोिलिखतपिरभाषाःपूरयतअधोिलिखतपिरभाषाःपूरयतपूरयत––––पूरयत ((((केवलंकेवलंकेवलंrेrेrेrे)केवलं ))) एकवााZकम ्
एकवााZकम ् एकवााZकम ्
एकवााZकम ्----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
1111××××2222====2222
(i)उपेवळा...।
(ii)...तभजाजगौगः।
(iii)जतौतु...जरौ।
Page 9 of 9
((((इइइइ))))एकMएकMएकMएकMछaसःछaसःछaसःछaसःउदाहरणंउदाहरणंउदाहरणंउदाहरणंिलखतिलखतिलखत––––िलखत एकवााZकम ् एकवााZकम ् एकवााZकम ्
एकवााZकम ्----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
1111××××1111====1111
इवळा,मािलनी,अनु ुप ्
((((ईईईई))))अधोिलिखतअधोिलिखतअधोिलिखतअधोिलिखत––––पि6तषुपि6तषुपि6तषुपि6तषुmकmकmकmकmकmकmकmकछaःछaःछaः????छaः ((((केवलंकेवलंकेवलंकेवलंऽयम ्ऽयम ्ऽयम ्ऽयम ्))))
एकपएकपएकपदेनएकपदेनदेनदेन----Bृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूःBृ\ाZकूः
1111××××3333====3333
(i)सिÔऽलणिमदंूवदि@स@ः।
(ii)Vभावएवैषपरोपकािरणाम ्।
(iii)कमणैविहसंिसिÊमािeताःजनकादयः।
(iv)शरीरमाऽेणनरेितDन ्।
15 15
1515.... ((((अअअअ))))कMिचदेकMकMिचदेकMकMिचदेकMशाल6ारMकMिचदेकMशाल6ारMशाल6ारMसोदाहरणंशाल6ारMसोदाहरणंसोदाहरणंलणंसोदाहरणंलणंलणंलणंिलखतिलखतिलखतिलखत––––
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्----अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
2222××××1111====2222
çेषः,अनुूासः
((((आआआआ)))केवलमेकM)केवलमेकMकेवलमेकMकेवलमेकMअथाल6ारMअथाल6ारMअथाल6ारMअथाल6ारMलणमुदाहरणंलणमुदाहरणंलणमुदाहरणंलणमुदाहरणंचचचचिलखतिलखतिलखत––––िलखत
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्----अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
3333××××1111====3333
उपमा,Wपकम ्
((((इइइइ))))अधोिलिखतपिèषुअधोिलिखतपिèषुअधोिलिखतपिèषुअधोिलिखतपिèषुकेकेकेकेअल6ाराःअल6ाराःअल6ाराःअल6ाराः???? ((((केवलंकेवलंकेवलंकेवलंrयम ्rयम ्rयम ्rयम ्))))
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्
िऽचतुवााZकम ्----अवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूःअवबोधनाZकूः
1111××××2222====2222
(i)पँयािमतेमुखपुXडरीकम ्।
(ii)यतéया~ानमशेषमांलोकेनचैत8िमवोêरँमेः।
(iii)तBाद ्योगाययुÖVयोगःकमसुकौशलम ्
---